GÜVENDE ve GÜVENLİ ÇOCUK YETİŞTİRMEK

Öğlen iş arkadaşlarıyla yemek yerken çapraz masadan bir ses geldi: “Yemeğini yemezsen büyüyemezsin ve seni kötü insanlar kaçırır.” Dönüp baktım 65 yaşlarında bir beyefendi, büyük ihtimalle beş yaşındaki kız torununu uyarıyordu. Beyefendi, korku ve kaygı yaratarak torununun yemek yemesini sağlamaya çalışırken ne kadar yanlış bir davranış sergilediğinin farkında bile değildi. Biz ebeveynler çocuklarımızın iyiliği için bir şeyler yaptığımızı zannederken diğer taraftan telafisi imkânsız yanlışlar yapabiliyoruz.

Güvenlik, "kişiyi fiziksel ve ruhsal bütünlüğüne veya malına yönelik olan tehditlerden koruma ve kişinin kendini tehlikelerden uzak hissetme durumu" olarak tanımlanır. Bireyin kendine güvenmesinin yanında kendini güven içinde hissetmesi ve başkalarına güven vermesi, psikolojik sağlığı açısından oldukça önemlidir. Çocuklar, büyüme ve olgunlaşma sürecinde büyüyüp hayata atılmaya hazırlanırken başkalarına ve dünyaya nasıl güveneceklerini öğrenmelidir. Güven, öyle temel bir duygudur ki kişilik gelişiminde en önemli faktör olan öz güvenin de ilk adımıdır.

Çocuğumuzun güvenliğine ilişkin endişe, hamilelik sürecinde hatta hamile kalmadan çok önce başlıyor ve çocuğumuza bakıcı bulma sürecinde tavan yapıyor. Bu süreçte bol referanslı çocuk bakıcılarından, anneanne ve babaannelerden yardım alıyor ya da okul öncesi eğitim kurumlarına başvuruyoruz. Yanında olamadığımız saatlerde güvende olup olmadığını çocuğumuzun davranışlarından anlamaya çalışıyoruz. Basında yer alan her haberle ya da duyduğumuz her olayda “Acaba çocuğum güvende mi?” sorusunun yarattığı tedirginliği yaşıyoruz ve çevremize de yaşatıyoruz.

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde en temelde fizyolojik ihtiyaçlar, sonrasında ise “güvende olma” ihtiyacı yer alır. Fizyolojik ihtiyacı karşılanan bireyler kendilerini güvende hissetmek isterler.

Çocuğun psikolojik olarak sağlıklı gelişimi için öncelikle ailesini, çevreyi ve dünyayı güvenli bir yer olarak algılaması gerekmektedir.

Peki, çocuğumuz, bazı ortamların ve durumların kendisi için güvensiz olduğunu nasıl fark edecek? Çocuğumuzun hem kendini güvende hissetmesini hem de kendini korumasını nasıl sağlayacağız?

Güvenlik ihtiyacı son dönemde daha da artmış, daha korunaklı/güvenli evler ve sitelerde yaşama talebi ortaya çıkmıştır.

Peki, evimizin, çocuğumuzun kreşinin, okulunun, bakıcısının, okul servisinin güvenli olması çocuklarımızın güven içinde yaşaması için yeterli midir? Hayır.

Uyuşturucu ile Mücadele Şurası’nda Prof. Dr. Seyit Mehmet Şen, çocukların akşam belirli bir saatte evlerinde olmalarının çocukların güvende olması anlamına geldiğini ancak günümüzde çocukların elinde tablet ve cep telefonu bulunmasının, çocuğun gece yarısı sokakta olması kadar tehlikeli olabileceği konusunda haklı bir uyarıda bulunmuştur.

Biz aileler güvenli ve sınırlı internet sayesinde bu tehlikeyi önleyebiliriz.

Çocukların güvenliğini sağlamak konusunda bize yön verecek en temel şey “sınırlar”dır. Bütün çocuklar dünyalarını sınama ve keşfetme ihtiyacı hissederler. Ancak bu keşif sürecinde onlara yol gösterecek sınırlara da ihtiyaç duyarlar. Sınırlar, çocukların hem kendilerini hem de yaşadıkları ortamı kavramalarını sağlar; onlara keşif ve öğrenme fırsatı sunar. Anne babaların görevi, çocuklarına normal gelişim sürecini engellemeden fırsatlar yaratmak ve onlara destek olacak, güvende hissettirecek, gerektiğinde esneyebilen sınırlar koymaktır. Sınır koyma, çocuklar büyüyüp olgunlaştıkça düzenlenmesi gereken dinamik bir süreçtir.

Bir örnekle açıklamak gerekirse; çocuğumuz 10 yaşına kadar bir yetişkin gözetiminde site bahçesinde oynuyorken 10 yaşına geldiğinde diğer arkadaşları gibi yanında bir yetişkin olmadan oynamak istediğini belirtti. Bu durumda bahçenin neresinde olacağı, hangi arkadaşlarıyla bulunacağı ve eve saat kaçta döneceğine ilişkin sınırlar çizilerek bir deneme yapılabilir. Bu denemede söz konusu sınırlara uygun davranıyorsa artık yetişkin gözetiminde olmadan site bahçesinde arkadaşlarıyla oyun oynayabileceği anlaşılmış olur. Yaş, çocuğun olgunlaşma düzeyini göstermek için tek başına yeterli değildir. Bazı çocuklar 10 yaşında bile kendi ihtiyaçlarını karşılamada ve kendine bakmada yeterli olgunluk düzeyindeyken bazıları 14 yaşında duygusal ve davranışsal sorunlardan ötürü buna hazır olmayabilir. Bu nedenle her çocuk için ebeveynler tarafından belirlenen yaş sınırı değişebilir.

Son olarak çocuklarımız bir gün bize gelecek, Samed Behrengi’nin kitap kahramanı Küçük Kara Balık gibi “Gidip dereciğin bittiği yeri görmek istiyorum. Biliyor musun anne? Ben aylardır bu derenin nerede bittiğini düşünüyorum ama hâlâ işin içinden çıkamadım. Geceden beri gözüme uyku girmedi. Sürekli düşünüp durdum. Sonunda gidip suyun bittiği yeri bulmaya karar verdim. Diğer yerlerde neler olup bittiğini bilmek istiyorum.” diyecekler. Bizler ise artık yeterli olgunluğa sahip olan çocuklarımızın kendilerini koruyacaklarından ve güvenliklerini sağlayacaklarından emin bir şekilde yeni denizleri keşfetmelerine izin vereceğiz.