Bİ’ KAHVE

Bİ’ SORU

Sindirim Nasıl Gerçekleşir?
Sindirim ağızda başlar. Dişlerimiz, besinleri küçük parçalara; tükürükteki amilaz enzimi de karbonhidrat moleküllerini kimyasal sindirim yoluyla daha küçük yapı taşlarına ayırır. Parçalanan yiyecekler, dil yardımıyla yemek borusuna doğru itilir. Bir lokmanın yutulmasının ardından gıda ve sıvılar 4-10 saniye içerisinde mideye ulaşır. Mide bezleri, besinlerin kimyasal olarak parçalanmasını sağlayan mide öz suyu salgılamaya başlar. Mide, günde yaklaşık 1,5 ila 3 litre mide suyu üretir. İçeriğinde hidroklorik asit (HCl), mukus ve enzimler bulunur. Besinler mide öz suyuyla karışarak kimüs adı verilen yoğun kıvamlı bir krema hâlini alır ve ince bağırsakta sindirilmek üzere yola devam eder. İnce bağırsağa ulaştığında, burada da enzimler tarafından kimyasal olarak parçalanır. İnce bağırsağa iletilen safra ve pankreas öz suyu yardımıyla yağların, karbonhidratların ve proteinlerin kimyasal sindirimi tamamlanır. Ardından glikoz, galaktoz, fruktoz, amino asitler, mineraller, su ve bazı vitaminler villuslar aracılığıyla kana geçer, geri kalanlar kalın bağırsağa gönderilir. Suyun büyük bir kısmı, bazı vitaminler ve tuzların emilimi burada gerçekleşir. En son, vücuttan atılması gereken maddeler katılaşarak dışkı hâlini alır, rektumda toplanır ve anüs yoluyla dışarı atılır.
Bİ’ KELİME
Parasomnia
Halk arasında uyku terörü olarak bilinen parasomnia, derin uykunun ardından aniden ortaya çıkan, korku ve panik hâliyle karakterize edilen ciddi bir uyku bozukluğudur. Çoğunlukla 5-7 yaş aralığında görülmekle beraber, bebeklerde ve yetişkinlerde de rastlanabilir. Genellikle ataklar şeklinde seyreder, atakların ne kadar süreceği belirtilere göre değişir. Bazen çok kısa bazen de dakikalarca sürebilir. Kişi ataklardan sonra ne yaşadığından habersiz tekrar uykuya dalabilmektedir.
Çığlık atarak uyanma; hızlı kalp atışı; terleme; uyku sırasında konuşma, inleme, iç çekme; uyurken hareket etme, dişleri sıkma, gıcırdatma, gözlerin açık olması gibi belirtiler görülebilir. Bu belirtiler nedeniyle kişilerin kâbus gördüğü zannedilebilir. Ancak kâbusun aksine nöbeti geçiren bireylerde bilinç yerinde değildir ve kâbustakinin aksine uyku terörü derin uykuda görülmektedir.
Parasomnia ailede ve iş yerinde yaşanan sıkıntılar, depresyon, obsesif kompülsif bozukluk, düzensiz beslenme, alkol tüketimi, stres, uyku düzeninin olmaması gibi kişinin yaşam tarzı ve ilişkileriyle ilgili nedenlerden dolayı ortaya çıkar. Çocukluk döneminde çok sık görülüyor veya yetişkinlik döneminde de görülmeye devam ediyorsa uzman bir terapistten yardım alınması; rahatsızlığın altındaki nedenin araştırılması ve ortadan kaldırılması gerekmektedir.
Bİ’ BİLGİ
Türkiye’nin Kızıl Cenneti: Otlukbeli Gölü
Otlukbeli Gölü; Erzincan ili, Otlukbeli ilçe merkezi yakınlarında bulunan dünyadaki tek traverten set gölüdür. Sadece altı buçuk dekar alanı kaplayan göl, oluşum şekliyle dikkat çeker. Gölün oluşumunu sağlayan set, travertenden meydana gelir ve faylar boyunca yüzeye çıkan maden sularının birikmesine neden olur. Bu durum Otlukbeli Gölü’nü ülkemizde ve dünyada benzeri olmayan bir doğa harikasına dönüştürür. Bu özelliğiyle doğal sit alanı olarak ilan edilmiş ve “doğal anıt” olarak nitelendirilmiştir. Göl içerisine hem maden suları ve kükürtlü sular hem de dere tarafından beslenen tatlı sular karışır. Oluşumunu günümüzde de devam ettiren bu göl kalsiyum, magnezyum ve demir katyonları ile bikarbonat, sülfat ve klorür anyonları içerir. Fay kaynağından bolca demir ve kükürt çıktığından kırmızı tortular bırakır; kızıl rengi ve eşsiz manzarasıyla turistlerin ilgisini çeker. Göldeki maden sularının romatizmal hastalıklar başta olmak birçok hastalığa şifa olduğu söylenir.