Kim Bir Hayat Kurtarırsa
İLK YARDIM

Dr. Havva Sula

Hayatın içinde bazen yaşamı tehlikeye sokan âcil durumlarla karşılaşabiliriz. Böyle âcil durumlarda yaşam ve ölüm arasındaki zaman bazen bir kaç dakikayla ölçülür. Bu bir kaç dakikalık zaman diliminde hekime ulaşıncaya kadar bazı küçük detaylar ve ilk müdahale sayesinde hayatîi tehlike yaratabilecek bazı durumlara engel olabilir ve sevdiğiniz bir yakınınızın hayatını kurtarabilirsiniz.
İlkyardım sırasında en temel kural, sakin ve soğukkanlı olmaktır. Aksi hâlde çok fazla zaman kaybedip, telâş ve heyecandan yanlış veya eksik uygulamalarla fayda yerine zarar verebilirsiniz. Unutmamalısınız ki sizin yapacağınız ilk yardımdaki amaç, hastayı tedavi etmek değil, ilk andaki hayatî tehlikeyi önlemeye çalışmaktır. Bu ilk birkaç dakikalık müdahaleden sonra ne olursa olsun mutlaka hekim müdahalesi gereklidir.
En sık karşılaşılan âcil durumlar ve yapılması gerekenler şöyle sıralanabilir:
1. Kesici alet yaralanmaları - kanamalar
- Önce ellerinizi, sonra yaralı bölgeyi ılık sabunlu su ile yıkayın.
- Yara ufak ve kanama az ise; yara üzerine temiz bir bezle bastırın.
- Kanama fazla ise bezin üzerinden eşarp, kravat gibi bir bezle sıkıca sarın.
- Kanayan kısmın kalp seviyesinin üzerine yükseltilmesi ile kanama oldukça azalır, hatta durulabilir.
- Yara üzerine tentürdiyot ve benzeri antiseptik sürmeyin; yara tozu, pudra, merhem, kül, tütün vb. şeyler ve pamuk koymayın.
- Batmış olan cisimleri çıkarmayın.
2. Yanıklar
- Yanan yer küçükse, içinde küçük buz parçaları bulunan su dolu bir kovaya sokun ya da musluk suyu altına 10-15 dakika tutun.
- Yanık veya haşlanmış kısımlara elinizi sürmeyin.
- Yanık nedeniyle deride oluşan içi su dolu kabarcıkları sıkmayın, patlatmayın.
- Yanık veya haşlanmış yüzeye temiz bir bez veya pansuman koyun ve hastaneye götürün.
- Yanık üzerine yoğurt, salça, diş macunu sürmeyin.
3. Boğulma
Boğulma, baygınken dilin arkaya gitmesi; yabancı cisim, takma diş, ağızda biriken kanın veya suyun solunum yoluna kaçması; ses tellerinin şişmesi gibi nedenlerle olabilir.
- Solunum yoluna yabancı cisim kaçmışsa kişiyi öksürtün. Boğulan kişinin arka tarafına geçin, ellerinizi yumruk yaparak göğüs kemiğinin altına doğru hızla bastırın. Eğer boğulan küçük bir çocuksa ayaklarından tutulup başaşağı sallandırın. Solunum yollarının açılması ilk üç dakika içinde yapılmalıdır, beyin daha fazla oksijensizliğe dayanamaz yani böyle bir durumda kesinlikle hayat kurtarıcı olabilirsiniz.
- Suda boğulma tehlikesi geçiren kişiyi ters çevirip yuttuğu suyu çıkarmasına yardım edin.
- Solunumu durmuşsa sun’î solunum yaptırın.
4. Bayılma -bilinç kaybı
- Yaralı veya hastaya temiz hava sağlayın ve solunum yollarının tıkanmasını önleyin.
- Solunum bozulmuş veya durmuşsa sun’î solunum yaptırın.
- Giysilerinin boyun, göğüs ve bel kısımlarını gevşetin.
- Yiyecek ve sulu şeyler vermeyin.
- Hastayı yalnız bırakmayın. Etrafındaki kalabalığı dağıtın.
- Beynin kan dolaşımını kolaylaştırmak için başta kanama yoksa başı aşağı getirip, ayak ucunu yukarı kaldırın.
5. Elektrik çarpması
- Kesinlikle kendinizi tehlikeye atmayın.
- Elektrik fişi size yakınsa çekin. Sigortayı gevşetin. Kuru tahta, sopa, ip, deri kemer ile yaralının elektrik ile olan ilişkisini kesin.
- Bilinçsiz ve soluk alamıyorsa, ağızdan ağıza yapay solunum yapın.
- Bilinçli ve soluk alıyorsa, sakin olarak dinlendirin.
6. Kırık çıkıklar
- Eğer deride yara varsa üzerine steril bir pansuman ya da mendil koyup sarın.
- Yara içinde görülen kemik parçalarını çıkarmaya çalışmayın. Kanama yapabilir. Damar ve sinirleri yaralayabilirsiniz.
- Önce sağlam tarafın elbise kolunu çıkarın. Gerekirse elbise yerini dikiş yerinden sökün ya da kesin.
- Kol ya da bacağın her iki yanına kalın karton ya da tahta koyup sargı bezi, eşarp, kravat ya da gömlek parçaları ile sarın. Kırılan organı hangi durumda bulduysanız o durumda tespit edin. Kırığı yerine koymaya çalışmayın.
- Çıkık olan eklemi yerine koymaya çalışmayın.
- Kırık veya çıkık yerin üzerine havluya sarılı buz torbası koyun.
- Yaralı kısmı kalp seviyesinin yukarısına kaldırın.
7. Kafa travmaları, yüksekten düşme, trafik kazaları
- Mümkün olduğu kadar çabuk tıbbî yardım isteyin.
-Zehirlenme nedeni ilâç, gıda, mantar gibi tahriş edici bir madde değilse hastayı hemen kusturun.
- Bol miktarda su, süt, ayran içirerek zehiri sulandırın.
- Çamaşır suyu, kostik gibi tahriş edici madde zehirlenmelerinde asla kusturmayın.
* Birçok durumda hayat kurtarmak için müdahale gerektiğinde sun’î solunum ve kalp masajı yapmayı bilmek gerekir. Mutlaka bir ilk yardım kursuna giderek bunların nasıl yapılacağını öğrenin.
* Evde bir âcil eylem plânınız olsun. Âcil müdahale gerektiğinde ilk yardım, yardım çağırma, yangın söndürme gibi işleri kimin yapacağı önceden belli olsun.
* Gerekli âcil telefon numaralarını telefonun oynamasını engelleyin.
- Ağrısını dindirin
- Uyuklama, kusma varsa takip edin.
- Şişme, morarma olan bölgelere buz koyun.
8. Spor yaralanmaları - burkulmalar
- Burkulmuş eklemi hareket ettirmeyin. O ayak üzerine bastırmayın.
- Eklem üzerine yarım saat havluya sarılı buz torbası koyun.
- Burkulmuş ayağın altına 4-5 yastık koyarak kalp seviyesinin üzerine kaldırın.
- Burkulma kolda ise kolu kalp seviyesi üzerinde olacak şekilde tülbentle boyuna asın.
- Kesinlikle sıcak havlu ya da termofor uygulamayın, ovuşturmayın.
- Elastik sargı ile sıkmayacak şekilde sarın.
9. Zehirlenmeler
- Yaralıyı belinde ya da boynunda ağrısı, başka bir şikayeti olup olmadığını sormadan döndürmeyin. Ayağa kaldırmayın.
- Baş ve boyunun her iki yanına ayakkabılarını ve katlayarak elbiselerini koyarak boynunun yanına asın.
Böyle durumlarla hiç karşılaşmamanız dileğiyle...
Hızır âcil: 112 İtfaiye: 110 Polis: 155