HİCRİ TAKVİM (AY TAKVİMİ)

Cenab-ı Hak; Rahman suresinin 5. ayetinde, "Güneş ve Ay bir hesaba göre hareket etmektedir." buyurmak suretiyle, kâinatın hesap üzere yaratıldığını ifade etmektedir. Kur’an’da bildirilen bu gerçekler, ancak çağımızdaki astronomik gözlemlerle anlaşılmaktadır.
Büyük Filozof Eflâtun,"... Güneş, Ay ve diğer beş büyük yıldız, zamanın ölçülebilmesi ve kaydedilebilmesi için yaratılmıştır." demektedir.
Ay Takvimi İslâmiyet’le gelmemiştir. İslâmiyet’ten önce de mevcut olan bu takvim, Hz. Ali’nin teklifiyle Hicret’in 17. yılından itibaren, Hz. Ömer tarafından bu günkü hâli ile tespit edilerek, Hicrî Kamerî Takvim veya İslâmî Takvim adını almıştır.
Orta Doğu kökenli eski toplumlar; hem Ay hem de Güneş esaslı takvimler kullanmışlardır. Ay’ın günlük ve aylık hareketlerine dayanarak Ay Takvimini, ziraî faaliyetlerinin takibi için de güneşin günlük ve yıllık hareketlerine dayanarak Güneş Takvimini geliştirmişlerdir.
Hicri Takvimin başlangıcı, 16 Temmuz 622 Cuma günü olarak kabul edilmektedir. Bu tarih de ; Hazreti Muhammed’in Mekke’den Medine’ye göç ettiği yılın yılbaşı- sının rastladığı gündür. Bu gün aynı zamanda Kamerî ayın ilk günü olan 1 Muharrem gününe denk gelmiştir.
Hicri Takvimde gün ve ay kavramları, güncel hayatta kullandığımız gün ve ay kavramlarından farklıdır. Gök cisimlerinin hareketlerine bağlı kavramlardır. Hicri bir gün; güneş batınca başlar, bir sonraki güneş batışında biter. Hicri ay ise; güneş battıktan sonra batı ufkunda görülen en ince hilâl ile başlayıp, bir sonraki batı ufkunda görülen en ince hilâl de bitmektedir.
Ay, Dünyamızın etrafındaki yörüngesinde 360°lik dönüşünü gerçekleştirirken, Dünyamız da Ay ile beraber Güneş etrafındaki kendi yörüngesinde aynı yönde hareket etmekte ve ayda bir kere Ay, Dünya ve Güneş üçlüsü aynı doğru üzerine gelmektedirler ki, buna Astronomik aybaşı veya içtima demekteyiz. Güneş, Dünya ve Ay üçlüsünün üst-üste aynı doğru üzerine gelebilmesi için ortalama 29.53059 gün geçmesi gerekmektedir. Ayların süresi kesirli olamayacağından bu rakam 29 ya da 30 rakamlarına yuvarlanmaktadır. Bu da Hicri ayın gün süresini göstermektedir.
Ay Takvimi; günümüzden 4000 yıl öncesindeki Mezopotamya kültürlerinde ve Ibranilerde görüldüğü gibi, Bâbil takviminde de görülmüştür. Babillilerde gün, gün- batımıyla başlamakta ve bir sonraki günbatımında sona ermekte, ay ise; yeni Ay’ın ilk görüntüsünün görevliler tarafından çıplak gözle tespit edilebildiği gecenin gün batımında başlatılmaktaydı. Bu takvim sisteminde, 29 ve 30 günlük 12 ay bulunmaktadır. Bu aylar:
1. Nisannu 30 gün 2. iyaru 29 gün 3. Simannu 30 gün
4. Duuzu 29 gün 5. Abu 30 gün 6. Ululu 29 gün
7. Tashritu 30 gün 8. Arakhsamna 29 gün 9. Kislimu 30 gün
10.Tebetu 29 gün 11. Sabatu 30 gün 12. Addaru 29 gün
O yıllarda, 354 günlük Ay esaslı yılın, 365 günlük Güneş esaslı yıl ile uyumu için, belli aralıklarla, ilâve ayların takvim düzenine eklenmesi benimsenmiştir. Bu sisteme göre 19 yıllık bir dönem içinde; 3., 6., 8., 11., 14., 17. ve 19. yıllara birer ay ilâve edilmekte ve ay sayısı 19 yılda 235’e ulaşmaktadır. Bu ilâve yedi aydan altısı, 6. Ay olan 29 günlük Ululu ayının arkasına Ululu II. ve yedin- cisi de, sadece dönemin 17. yılında son ay olan Addaru ayının arkasına 30 günlük Addaru II adıyla eklenmekteymiş.
Günümüz Takvimcileri ayet ve hadise dayanmayan, İslâmiyet’ten 2600 sene önce Babilliler ve ibranilerde olduğu gibi, aynen matematiksel olarak ayları bir 29, bir 30 olmak üzere peş-peşe dizerek 354 günlük normal yıllarda 29 gün olan Zilhicce ayı, 355 günlü artık yıllarda ise 30 gün olarak kabul etmişlerdir. Takvimcilere göre aylar;
1. Muharrem 30 gün, 2. Safer 29 gün, 3. Rebîülevvel 30 gün,
4. Rebiyülâhır 29 gün, 5. C. evvel 30 gün, 6. Cemaziyelâhır 29 gün 7. Recep 30 gün, 8. Şaban 29 gün, 9. Ramazan 30 gün,
10. Şevval 29 gün, 11. Zilkade 30 gün, 12 - Zilhicce 29 (30).
Kamerî ayların başlangıcı bu dizilişe göre değil, ilgili ayet ve hadisler doğrultusunda ve Ru’yet-i Hilâl Konferansı kararları çerçevesinde; Ay’ın içtima pozisyonundan en az 8e ayrılması, güneş battığı anda en az 5® ufkun üstünde olması ve hilâlin, Dünya’nın herhangi bir yerinden görülmesi esaslarına göre başlatılmakta ve bitirilmektedir. Aylar; bir 29, bir 30 şeklinde peş-peşe gelebildiği gibi, bazen iki, bazen de üç ay peş peşe 29 gün veya 30 gün olabilmektedir
Yıllar; Ay esaslı olduğundan, Güneş esaslı takvimler arasında her yıl ortalama 11 günlük bir fark doğmaktadır. Bu yüzden mevsimlerin konumu değişmekte ve 33 yıllık bir dönemler içerisinde tekrar çakışmaktadır.
Günümüzde Hıristiyan ve Yahudi toplumları da Paskalya günlerini belirleyebilmek için Ay Takvimini kullanmaktadırlar. Hint takvimi ve Hinduların önemli günleri de Ay Takvimi’ne göre belirlenmektedir. Çin’de geleneksel kutlama ve bayramlar da, Ay Takvimi’ne göre yapılmaktadır. Bizim Hicri Yılın başlangıcı olan 1 Muharremin içti- ma’sını takip eden gün, Çinliler ve Güneydoğu Asyalılar 9 Şubat Çarşamba günü Horoz Yılı’na başlamışlardır.
Hicri Yılın Miladi Yıla çevrilmesi:
Hicri yılı 33’e bölünüz, çıkan 1. sayıyı hicri yıldan çıkarınız, çıkan 2. sayıyı 622 ile toplayınız.
1426:33=43(1 .sayı) /1426-43=1383 (2.sayı) /1383+622=2005 Miladi Yılın Hicri Yıla çevrilmesi:
Miladi yıldan 621 çıkarınız. Çıkan 1. sayıyı 33’e bölünüz. Çıkan 2. sayı ayı ile 1. sayıyı toplayınız.
2005-621 =1384 (1 .sayı) /1384:33=42 (2.sayı) /1384+42=1426

Dünyanın bazı ülkelerinin belirli şehirlerine ait hilâl gözlem değerleri ile gözlem şemaları, Başkanlık Web sitemizin http://www.diyanet.gov.tr/turkish/vakithes_sema.asp adresinde bulunmaktadır.

REBİÜLAHİR HİLALİ :
8 Mayıs 2005 Pazar günü Greenwich saatiyle 08.47’de İçtima, aynı gün 23.50’de Ru’yet olacak, hilal ilk defa Atlas Okyanusunda Kuzey Amerika’nın doğusundan itibaren görülmeye başlayacaktır.
Rebiülahir ayının İçti ma sı ile Ru’yeti ,8 Mayıs Pazar günü gibi aynı güne rastladığı için İçtimai esas alıp, İçtimai takip eden günü Kameri aybaşı kabul eden bazı Islâm ülkeleri ile Peygamberimizin hadis-i şerifi mucibince Ru’yeti takip eden günü Kameri aybaşı kabul eden Türkiye gibi, diğer İslam ülkeleri 9 Mayıs Pazartesi günü Rebiülahir ayma beraber başlayacaklardır