ÖNCESİ ve SONRASIYLA 19 MAYIS

Alparslan AKÇA

19 Mayıs 1919… Bu tarihin, öncesi ve sonrasıyla birlikte değerlendirildiğinde, Anadolu halkının zor zamanlarda verdiği varoluş ve yeniden diriliş savaşı ve toplumun Millî Mücadele ruhunda önemli kırılma anlarından olduğu görülür.

19 Mayıs 1919 ve sonraki süreç, bizlere Türk Kurtuluş Savaşı’nı hatırlatır. Millî Mücadele’yi, Erzurum ve Sivas kongreleriyle kararlaştırılan, Mudanya Mütarekesi’yle sonuçlandırılan Kurtuluş Savaşı’nı… Türk’ün bağımsızlık mücadelesinin, vatanımızın düşman işgalinden kurtuluşunun miladı; Anadolu’nun birlik ve beraberliğinin yeşerdiği tarihtir 19 Mayıs.

I. Dünya Savaşı’nda yedi düvelin saldırdığı Osmanlı İmparatorluğu, dar bir geçitten geçiyordu. İstanbul’da işler karışıktı. Anadolu’nun birçok ili işgal altındaydı. O esnada Karadeniz’in durumu da pek iç açıcı değildi. Samsun’da, Havza, Vezirköprü ve Merzifon civarlarında gemi azıya alan Rum Pontus çeteleri, bölgedeki halka zulmediyordu. Çete saldırıları, yağmalamaları iyice artmıştı. Fakat İtilaf Devletleri bunun tam tersini, Türklerin bölgedeki Hristiyanlara saldırılar düzenlediğini iddia ediyor; bu yönde propaganda yapıyordu.

Anadolu için Samsun’un stratejik önemi çok büyüktü: Samsun hem doğal bir liman hem de Karadeniz’in Anadolu’ya açılan kapısıydı. Mustafa Kemal Paşa, yakın arkadaşları olan Ali Fuat Cebesoy, Ali Fethi Okyar, Kazım Karabekir ve Rauf Orbay gibi önemli isimlerle İstanbul’da sık sık bir araya geliyor, milletin geleceğiyle ilgili planlar tasarlıyordu. Nihayet 30 Nisan 1919’da 9. Ordu Müfettişliği’ne tayin edilen Mustafa Kemal Paşa bu görevi, Anadolu’daki kurtuluş mücadelesinin kıvılcımı için önemli bir fırsat olarak görüyordu.

Mustafa Kemal, resmiyette Karadeniz bölgesindeki karışıklığın sebeplerini araştırmak ve gerekli teftişi gerçekleştirmek üzere 18 subayla birlikte Bandırma Vapuru’yla 16 Mayıs 1919’da İstanbul’dan Samsun’a hareket etti. Akıllarındaki tek düşünce olan bağımsızlık ve Anadolu’nun düşman işgalinden kurtuluşu ülküsüyle vapura rota çizen subaylar, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak bastı. Böylece Millî Mücadele’nin ilk adımları da burada atılmış oldu. Aynı zamanda bu olay, Samsun’un merkez ilçelerinden birine de İlkadım adının verilmesine neden olmuştur.

Takip eden süreçte gerçekleştirilen Havza Genelgesi (28 Mayıs 1919), Amasya Tamimi (22 Haziran 1919), Erzurum Kongresi (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919) ve Sivas Kongresi (4 - 11 Eylül 1919) gibi kongreler, genelgeler ve toplantılarla atılan her adım, ayrı birer kırılma noktaları oldu. Böylece vatanın düşman işgalinden kurtuluşu ve milletin bölünmez bütünlüğü hususlarındaki direnç ve azim, atılan her adımda kartopu misali büyüyerek devam etti. Nihayetinde Müslüman Türk milletinin küllerinden yeniden doğarak kanıyla ve teriyle inşa ve imar ettiği bağımsız bir devlet oldu. Bu tarihî günün, “19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı” olarak her yıl kutlanması da halkımızın Millî Mücadele ruhuna gösterdiği vefa duygusunun remzidir.