ÇOCUĞUM İÇİN
KİTAP SEÇİMİ

Esra ÖZDEMİR
Okul Öncesi Öğretmeni

Kitap, küçük büyük her yaştan bireyin en değerli hazinelerinden biridir. Her kitap farklı dünyalara açılır, her sayfa bizi yeni maceralara sürükler. Kitaplar, çocuklara yeni bilgiler kazandırırken onların empati kurma, problem çözme ve düşünme becerilerini de destekler. Çocuklarınızla buluşturduğunuz her kitap, onların dil becerilerinin gelişmesine, hayal güçlerinin zenginleşmesine ve dünyayı anlamalarına yardımcı olur. Ancak çocuklara okutulacak kitabın nitelikli ve besleyici olması esastır. Dilerseniz bu yazımızda çocuğunuzun gelişim alanlarına göre seçebileceğiniz kitaplardan ve bu kitapların özelliklerinden bahsedelim.
0-6 aylık bebeklerin duyusal ve motor becerileri hızla gelişir. Dolayısıyla onların duyusal keşiflerini destekleyecek özelliklere sahip kitaplar tercih edebilirsiniz. Yumuşak dokulu veya sesli kitaplar bebeklerin çevreyle etkileşim kurmalarında faydalı olabilir. Ayrıca araştırmalar bebeklerin bu dönemde yüksek kontrastlı, siyah beyaz objelere daha iyi odaklandıklarını göstermiştir. Bu sebeple siyah beyaz zeminli kitapları veya basit resimlerin olduğu kavram kitaplarını da tercih edebilirsiniz. Yine bu dönemde yüz ifadesi gibi sosyal sinyalleri de anlamaya başlayan bebeğinize ninniler söylemeniz, masallar anlatmanız, sakin yumuşak bir ses tonu ile hayallerinizden bahsetmeniz duygusal bağlarınızı kuvvetlendirmede fayda sağlayacaktır.
6 ila 12 ay aralığındaki bebeklerde dokunma ve keşfetme dönemi başlamaktadır. Bebeğiniz, parmaklarıyla hissettiği kitabı ağzına götürerek tanımaya çalışacaktır. Son derece normal olan bu hareketler bebeğinizin kitap ile kuvvetli bir bağ kurmasını sağlayacaktır. Dolayısıyla bu dönemde onun için dayanıklı kitaplar tercih edebilirsiniz. Bu dönemin ilk ayları için dokun hisset kitapları ve banyo kitapları tercih edilebilir. Dönem sonlarına doğru ise kalın karton kitaplar bebeğiniz için harika bir seçim olabilir. Bu tarz kitaplar bebeğinizin dokunma, görme ve işitme duygularına hitap ederek sizlere keyifli bir deneyim sunacaktır.
12-24 aylık bebeklerde, artan keşfetme ve merak duyguları ile buna bağlı taklit yetenekleri de görülmeye başlar. Basit, eğlenceli hikâyeler, her sayfada tek bir cümlenin olduğu bol görselli kitaplar ile şarkılar hareketli ve sesli oyuncaklar kadar ilgi çekecektir. Seçeceğimiz kitaptaki resimler karmaşık olmamalıdır. Net ve amaca hizmet eden tek bir büyük görsel, zemin kargaşasını ortadan kaldıracaktır. Bu dönem, dağarcık bakımından çocukların en çok kelime kazandıkları dönemdir. Bebeğiniz yeni duyduğu kelimeleri henüz kullanmasa da duyduklarını bireysel farklılıklarına göre öğrenip biriktirir. Bu sebepten, ev içerisinde konuştuğunuz kelimelerde de farklılıklar yapabilirsiniz. Kelime çeşitliliğine dikkat etmek bu dönemde önemlidir. Cümlelerimiz kısa, net ve kurallı cümle şeklinde olmalıdır.
Erken çocukluğun başladığı 24 ay ve takip eden zaman diliminde çocuklar hikâyelere katılım sağlamaya başlar. Çocuğunuz kendi hikâyesini anlatmak isteyebilir. Henüz okumaya başladığınız kitabınız yarıda kalsa da çocuğunuzun hikâyesine katılmanız onların kendini kıymetli hissetmesi için oldukça önemlidir. Dolayısıyla etkileşimli kitaplar bu dönemde oldukça faydalı olacaktır. Görsellerin ağırlıkta olduğu, 4-6 kelimelik cümle yapılarından oluşan kitaplar tercih edebilirsiniz. Hareketli bölümlere, sürpriz kapaklara sahip üç boyutlu kitaplar bu dönemde oldukça değerlidir.
Hızla gelişen dil becerileri, artan hayal güçleri ve sosyal-duygusal farkındalıklarıyla dikkat çeken dört yaş grubu çocuğunuz için bol görselli, kısa ve anlaşılır metinlere sahip, eğlenceli ve öğretici içerikler sunan kitaplar tercih edebilirsiniz. Bu yaş grubundaki çocuklar, neden-sonuç ilişkilerini anlamaya başlar, merak duyguları yoğunlaşır ve oyun yoluyla öğrenmeye büyük ilgi gösterirler. Kendilerini ifade etme yetenekleri gelişirken empati kurma ve kuralları anlama konusunda da önemli ilerlemeler kaydederler. Bu sebeple, seçeceğiniz hikâyeler onların duygusal gelişimini destekleyecek sıcak ve güvenli temalar içermelidir. Sessiz kitap olarak bilinen ve sadece görsellerin bulunduğu kitaplarla kendi hikâyenizi her seferinde farklı bir şekilde oluşturabilirsiniz. Ayrıca çocuğunuz sevdiği bir kitabı defalarca sizlere okutabilir. Her defasında farklı bir ayrıntı keşfetmek çocuğunuzun olduğu kadar sizlerin de hoşuna gidecektir.
Bilişsel, sosyal ve duygusal alanlarda kayda değer gelişim gösteren beş-altı yaş çocukları, gelişen dil becerileri sayesinde daha akıcı konuşmaya ve olaylar arasındaki bağlantıları daha rahat kurmaya başlarlar. Kelime dağarcığını genişleten, sebep-sonuç ilişkisini destekleyen ve merak duygusunu pekiştiren kitaplar onların bilişsel gelişimine katkı sağlayacaktır. Ayrıca yine bu yaşlarda çocukların sosyal ortamlara olan ilgileri ve bağımsızlık duyguları güçlenir. Macera, mizah ve dostluk temalı öyküler bu dönem çocuklarının duygusal zekâlarını geliştirir ve empati kurma becerilerini destekler. Seçilecek kitaplarda, bir sayfadaki cümle sayısı ortalama 2 ila 5 arasında olmalı, metin ile görseller dengeli şekilde yer almalıdır. Bilinmesi gereken bir diğer husus da bu dönem çocuklarının yazıları görsellerden ayırt etmeye, yazının yönünü ve şeklini keşfetmeye başladıklarıdır. Okuma yazmaya hazırlık süreci açısından da oldukça önemli olan beş-altı yaş grubu çocuğunuz ile erken okuryazarlık etkinlikleri çalışabilirsiniz. Yazı farkındalığı, fonolojik farkındalık olarak da bilinen ses farkındalığı, cümle, kelime ve isim farkındalığı bu dönemde çalışabileceğiniz konular arasındadır. Kitabın yazar ve çizer bilgisini göstermeniz, kitabı metne dokunarak okumanız çocuğunuzun yazı ve sözel dil arasındaki bağı kurmasını sağlayacaktır.
Unutulmamalıdır ki okul öncesi dönemde ekeceğimiz tohumlar hem çocuklarımızın hem de biz ailelerin geleceğini şekillendirmektedir. Dolayısıyla çocuğumuza kitabı sevdirmek ileride onun kitap okuma alışkanlığı kazanmasında büyük bir adım olacaktır. Kelime haznesi gelişmiş olan çocuk kendini ifade etme ve karşıdakini anlama konusunda da bir adım önde olacaktır.
Dinlerken çocuğunuzun keyif aldığı, okurken sizi de eğlendiren ve eğiten bir kitap, nitelikli kitap nedir sorusuna aradığımız cevap olabilir. Bu sebeptendir ki nitelikli bir çocuk kitabı aynı zamanda iyi bir yetişkin kitabıdır. Biz yetişkinler de nitelikli çocuk kitaplarında kendimize dair keyifli bir şeyler bulabilir, çıkarımlar yapabiliriz.
Kitaplar her zaman bir mesaj içermezler. Hayata ve günlük yaşam becerilerimize dair keyifli bakış açıları sunabilirler. Duygularımızın her türlüsünü olduğu gibi kabul etmemize yarayan hatta bazen yetişkinler olarak farkında olmadığımız duygularımıza farkındalık kazandıran nice güzel kitaplar vardır. Yeter ki çocuğu için her şeyin en iyisini isteyen biz yetişkinler kitaplar konusunda da araştırmacı, seçici ve istekli olalım.