DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI
TOPLUMU AYDINLATMA GÖREVİ VE GELECEK PERSPEKTİFİ

Dr. M. Fevzi HAMURCU
DİB Başkanlık Müşaviri

Ülkemizin en köklü kurumlarından biri olan Diyanet İşleri Başkanlığı, 3 Mart 1924 tarihinde kurulmuştur. Bir asrı geride bırakan Başkanlık, kurulduğu günden günümüze kadar İslam dininin temel esaslarını halka doğru ve anlaşılır bir şekilde anlatma, toplumu din konusunda aydınlatma, ibadet yerlerini yönetme, din eğitimi, irşat ve din hizmetlerini yürütme gibi görevlerini büyük bir titizlik ve başarı ile yürütmektedir.
Diyanet İşleri Başkanlığı toplumun dinî ihtiyaçlarını karşılama, din ve irşat hizmetlerini planlama, yönetme ve uygulama gibi görevlerini anayasal görev ve sorumluluğu çerçevesinde yürütmektedir. Bu itibarla Başkanlığımız, cami içi ve dışı hizmetleri, aile ve dini rehberlik büro/merkezlerinde (ADRB/ADRM) yürüttüğü faaliyetleri, sosyal ve kültürel içerikli din hizmetleri, fetva hizmetleri, yaygın din eğitimi sahasında 4-6 yaş Kur’an kursları, hafızlık kursları ve diğer Kur’an kurslarında verdiği kaliteli din eğitimi, bütün İslam ülkelerinde rol model alınan hac ve umre organizasyonları, ilkeli yayıncılık anlayışı, yurt dışında yaşayan vatandaş, soydaş ve dindaşlarımıza yönelik çalışmaları, düzenlediği insani yardım kampanyaları, sempozyum, konferans, seminerler ile hizmet yelpazesini her geçen gün genişletmektedir.
Zaman içerisinde toplumun değişen ihtiyaçlarını, gelişen teknolojiyi ve yeni imkânları da göz önüne alan Diyanet İşleri Başkanlığı, hizmetlerini çeşitlendirerek ve modern iletişim araçlarını da kullanarak kendisine verilen görevleri daha etkin ve verimli bir şekilde yerine getirmeye gayret etmektedir.
Bu yazıda, Diyanet İşleri Başkanlığının bugünkü durumu, yarını ve gelecek perspektifi, çeşitlenen din hizmetleri bağlamında kısaca ele alınacak; ayrıca ramazan ayında Başkanlığın rehberlik ve desteğiyle yürütülen dinî, hayri ve insani hizmetlerin toplumsal etkilerine temas edilecektir. Ülke sınırlarımız dışında olsa da gönül coğrafyamız içinde bulunan vatandaş, soydaş ve dindaşlarımız tarafından Başkanlığa atfedilen öneme de değinilecektir.
Dinî konularda toplumu aydınlatma görevi ve çeşitlenen din hizmetleri
Toplumun dinî bilgilerini doğru ve sağlıklı bir zemine oturtmak ve vatandaşlara rehberlik etmek, Diyanet İşleri Başkanlığının temel görevlerindendir. Günümüzde bilgiye ulaşımın oldukça kolaylaştığı, ancak bilgi kirliliğinin de bir o kadar arttığı dijital çağda, Başkanlık bu görevini daha etkili bir şekilde icra etmek için büyük bir özveriyle çalışmaktadır. Yanlış, eksik ve yanıltıcı dinî bilgilerin yayılmasını önlemek, bidat ve hurafelerle mücadele etmek ve İslam dininin sahih kaynaklardan öğrenilmesini sağlamak gibi görev ve sorumluluklar, Diyanet İşleri Başkanlığının önemini her geçen gün daha da artırmaktadır.
Diyanet İşleri Başkanlığı, kurulduğu günden bu yana din hizmetlerini çeşitlendirmek ve her yaş grubuna ve toplumun her kesimine hitap eden müfredat ve programlar geliştirmek için sürekli yenilikçi adımlar atmaktadır. Cami merkezli hizmetlerin yanı sıra gençlik merkezleri, aile rehberlik ve danışma birimleri, kadınlara yönelik etkinlikler ve dezavantajlı gruplara özel çalışmalar gibi hizmetler sunmakta ve bu hizmetlerini her geçen gün hem niteliksel hem niceliksel olarak artırmaya gayret etmektedir.
Ayrıca Başkanlık, toplumun tüm kesimlerine hitap eden basılı ve süreli yayınların yanı sıra televizyon ve radyo programları, dijital mecralarda yayımladığı içerikler, internet sitesi ve sosyal medya platformları aracılığıyla da daha geniş bir kitleye ulaşmaya çaba göstermektedir. Özellikle internet, dijital yayınlar ve sosyal medya araçlarıyla genç nesillere ulaşmada önemli bir yol alınmıştır ve bu alandaki çalışmalar artarak devam etmektedir. Diyanet İşleri Başkanlığı, bu platformlarda yayınladığı içeriklerle özellikle gençlerin soru ve sorunlarına cevap vermeye, onları doğru kaynaklara yönlendirmeye ve dinî konularda bilinçlendirmeye çalışmaktadır. Bu maksatla hizmete sunulan çevrim içi programlar, mobil uygulamalar ve sosyal medya içerikleri, Diyanet İşleri Başkanlığının değişen dünya koşullarına adaptasyonunun birer göstergesidir.
Gelecek perspektifinde, Başkanlığın dijitalleşmeyi daha da ön planda tutarak bilgi teknolojilerini ve yapay zekâ destekli çözümleri din hizmetlerinde kullanması düşünülmekte ve planlanmaktadır. Böylece hem yurt içindeki hem de yurt dışındaki vatandaşlarımıza daha etkili ve verimli bir şekilde ulaşılması mümkün olacak, gönül coğrafyamızdaki soydaş ve dindaşlarımıza da daha fazla destek sağlanabilecektir.
Başkanlığın hizmetleri bunlarla da sınırlı kalmamakta; aile danışmanlığı, engelli bireylere yönelik din hizmetleri, hastane ve cezaevi vaizlikleri gibi farklı alanlarda da hizmetler sunulmaktadır. Bu çeşitlilik Başkanlığın, toplumun her kesimine ulaşma ve onların ihtiyaçlarına cevap verme gayretinin bir göstergesidir.
Ramazan ayı ve Diyanet İşleri Başkanlığı
Müslümanlar için manevi bir yenilenme ve arınma dönemi olan ramazan ayı, Diyanet İşleri Başkanlığının hizmetlerinin en yoğunlaştığı dönemlerden de birisidir. Çünkü ramazan ayı sayısız güzellikler getiren, Allah’ın rahmetinin artarak bereketin sağanak gibi yağdığı müstesna bir zaman dilimidir. Başkanlık hizmetleri de buna paralel olarak artmaktadır.
Ramazan ayı, gündelik koşuşturmalarımızın telaşıyla unuttuğumuz görevlerimizi bize hatırlatan ve tefekkür etme fırsatı veren eşsiz bir dönemdir. Bu sayede iç dünyamıza dönerek hayat çizgimizi gözden geçirme ve sorgulama fırsatı yakalar, bir nefis muhasebesi ve bir iç denetim yapmaya başlarız.
Bu maksatlara matuf olmak üzere Diyanet İşleri Başkanlığı da her yıl ramazan ayı temasını belirlerken toplumsal sorunlara duyarlılık göstermekte ve insanların manevi ihtiyaçlarına cevap verecek konuları öncelemektedir. Bu tür faaliyetlerin de katkısıyla düşünce dünyamızda derinleşme, ruh dünyamızı onarıp güçlendirme ve geliştirme imkânı buluruz. Her ramazan ayında Başkanlığımızca işaret edilen toplumsal sorunlara gösterdiğimiz duyarlılık ölçüsünde de maneviyat yolculuğumuzda ilerleme kaydederiz.
Ramazan ayı gelince Allah’ın engin rahmeti, af ve mağfireti herkesi kuşatır, her tarafı feyiz ve bereket kaplar. Müminler, bu ayı değerlendirmeye büyük bir gayret gösterirler. Diyanet İşleri Başkanlığı da faaliyetlerini her zamankine göre daha da artırır. Bu cümleden olmak üzere, camilerde huşu ile kılınan teravih namazları, iftar ve sahur programları, okunan mukabeleler, vaaz ve irşat hizmetleri, radyo ve TV programları, konferanslar gibi etkinlikler toplumun birlik ve beraberlik duygusunu ve manevi atmosferi pekiştirir.
Yardımlaşma duygumuz da ramazan atmosferinden olumlu etkilenir. Yardımlaşma ve dayanışma köprüleri kurulur. Bu duyguya tercüman olmak ve etkisini daha da artırmak için Başkanlığın, Türkiye Diyanet Vakfı ile birlikte gerçekleştirdiği yardım kampanyaları hem ülke içinde hem de yurt dışında ihtiyaç sahiplerine uzanan bir şefkat eli olur. Fitre, zekât ve sadaka gibi ibadetlerin organize bir şekilde ihtiyaç sahiplerine dağıtılması, Diyanet İşleri Başkanlığının toplumda güvenilir bir kurum olma özelliğinin en bariz göstergelerinden biridir. Özellikle son yıllarda dijital bağış platformları sayesinde yardımların daha hızlı ve kolay bir şekilde toplanması hayırseverler tarafından takdirle karşılanmaktadır.
Yurt dışından bakıldığında Diyanet İşleri Başkanlığı
Yalnızca Türkiye sınırları içinde değil yurt dışında da önemli bir yere sahip olan Diyanet İşleri Başkanlığı; özellikle Avrupa, Balkanlar ve Türk Cumhuriyetlerinde yaşayan vatandaş ve soydaşlarımıza yönelik olarak yarım asrı aşkın bir süredir çok kapsamlı bir din hizmeti sunmaktadır. Afrika, Asya, Orta ve Güney Amerika gibi bölgelerde yaşayan Müslüman azınlıklara da Başkanlığımız tarafından çok geniş hizmetler götürülmektedir.
Yurt dışında özellikle de Avrupa’da camilerin ve din görevlilerinin koordinasyonu, din eğitimi ve kültürel faaliyetlerin desteklenmesi, Avrupa ülkelerinde kurulan DİTİB ve vakıf gibi yerel yapılara da rehberlik edilmesi Diyanet İşleri Başkanlığının yurt dışındaki faaliyetlerinin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Yarım asrı aşan zaman diliminde bulundukları ülkelerin kültürel dokusunun ayrılmaz bir parçası hâline gelen Türk toplumu ve onların oralarda inşa ve imar ettikleri cami ve kültür merkezleri, güzellikleriyle Türk kültürünü ve mimarisini de yansıtmaktadır. Bu eserlerin yapılması, yaşatılması ve uygun şekilde kullanılmasında Başkanlığımızın büyük gayreti ve rehberliği bulunmaktadır. Onlar artık sadece ibadet edilen mekânlar olmayıp bulundukları şehirlerin âdeta cazibe merkezi hâline de gelmiştir. Çok sayıda Avrupalının da sık sık ziyaret ettiği bu yerler, İslam’ın güler yüzünün ve milletimizin konukseverliğinin ev sahibi topluma gösterildiği mekânlar haline dönüşmüştür. İşte Başkanlık, din hizmetlerini yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarına ulaştırmak için uzun yıllardır bu mekânlara aktif bir şekilde destek sağlamakta ve rehberlik etmektedir. Bu sayede yurt dışındaki cami ve kültür merkezleri, toplumun dinî ihtiyaçlarını karşılamakla kalmayıp farklı kültürler arasında bir köprü vazifesi de görmektedir.
Başkanlık tarafından yurt dışına gönderilen din görevlileri de bulundukları ülkelerde Türk toplumunun dinî kimliğini korumasına ve doğru bir şekilde özgüven içinde yaşamasına katkıda bulunmakta ve İslam’ın sahih bir şekilde tanıtılmasına yardımcı olmaktadırlar. Diyanet İşleri Başkanlığı, dünya genelinde İslam ve Müslüman düşmanlığıyla mücadelede de aktif bir rol üstlenmektedir.
Diyanet İşleri Başkanlığının yurt dışındaki etkisi, Türkiye’nin diğer ülkelerle olan faaliyetlerinde de önemli bir yer tutmaktadır. Başkanlık, İslam ülkeleriyle yapılan iş birliği projelerinde öncülük etmekte ve uluslararası toplantılarda Türkiye’nin temsil gücünü ve etkisini arttırmaktadır. Gelecekte, Diyanet İşleri Başkanlığının yurt dışındaki hizmetlerini çeşitlendirerek daha fazla ülkede varlık göstermesi çok farklı kesimler tarafından hasretle gözlenmekte ve beklenmektedir.
Bitirirken son birkaç cümle…
Diyanet İşleri Başkanlığı toplumu din konusunda aydınlatma görevi ve çeşitlenen hizmet anlayışıyla bugün olduğu gibi gelecekte de önemli bir kurum olmaya devam edecektir. Ramazan ayında yürüttüğü faaliyetler, yurt içinde toplumsal dayanışmayı ve manevi huzuru güçlendirirken yurt dışındaki çalışmaları sayesinde Türkiye’nin dinî ve kültürel değerlerini dünya çapında temsil etmektedir.
Değişen dünya koşullarına uyum sağlayarak dijitalleşen hizmetleri ve uluslararası projeleriyle Diyanet İşleri Başkanlığı hem yurt içinde hem de yurt dışında daha fazla insana ulaşarak insanlığın ortak değerlerine katkı sağlamayı sürdürecektir.
Başkanlığın gelecekteki en önemli hedeflerinden birisi; değişen dünya ve toplumun ihtiyaçlarına uygun, yenilikçi ve etkili din hizmeti sunmaktır. Bu bağlamda, teknolojinin etkin kullanımı, nitelikli din görevlilerinin yetiştirilmesi, dinî alanda araştırmaların yapılması, yaptırılması, desteklenmesi ve uluslararası iş birliklerinin geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır.
Başkanlık yapay zekâ ve büyük veri analizi gibi teknolojileri kullanarak toplumun dinî ihtiyaçlarını daha iyi analiz edebilmek ve kişiselleştirilmiş hizmetler sunabilmek için şimdiden büyük çaba içerisine girmiş bulunmaktadır. Ayrıca, din eğitimi ve irşat hizmetleri alanında yeni metotlar geliştirmek, daha etkili ve verimli bir din dili ve eğitim ortamı oluşturmak için çalışmalar yapmaktadır.