Muhammed Kâmil Yaykan

BANA BİR KONUM ATAR MISINIZ?

Sıklıkla kullandığımız cümleler kategorisinin yeni üyelerinden olan bir soru cümlesi: “Bana bir konum atar mısınız?” Sonraki işlem basamakları ise hepimizin malumu. Uygun aplikasyona giriş yapılır, ekle butonuna basılır, konum servisleri açılır, muhataba gönderilmek istenen konum seçilir ve ileti gönderilir.

“Gelen” konuma yol tarifi alınır ve navigasyon başlatılır. Sonrasında bu cümleleri sesinden okuyacağımız “100 metre sonra sola dönün; dümdüz ilerleyin; 200 metre sonra hedef sağınızda kalacak; vardınız!” minvalinde cümleler silsilesi ile ulaşılmak istenen yere vasıl olunur.

Özellikle bilinmeyen muhitlerde işimizi kolaylaştıran, sırtımızdan büyük bir yükü alan bu çocuk oyuncağı teknoloji çok basit değil mi? Peki, arka planını hiç düşündünüz mü? “Navigasyon teknolojisi nasıl işliyor; temelinde hangi prensipler var; bu telefon bu bilgileri nereden çekiyor?” türünden cümleler meşgul ediyorsa zihninizi eğer, kemerlerinizi bağlayın, “Yola çıkılıyor!”

Coğrafya derslerinden de aşina olduğumuz kavramlar baz alınıyor bu sistemde. Dünyamızı yatay olarak kestiği varsayılan hayali çizgiler enlemler ve dikey olan boylamlar; dereceler, dakikalar ve hatta saniyeler… Navigasyon dediğimiz teknolojinin temelinde ise bu kavramlara ek olarak geliştirilen GNSS (Global Navigaton Satellite System) yani “Küresel Uydu Seyrüsefer Sistemi” adı verilen, uzaydaki uydulardan gelen sinyallerin işlenmesi ilkesine dayanan bir sistem var. Bu sistem dâhilinde Dünya’dan yaklaşık 20-22 bin kilometre yükseklikte yer alan bir dizi uydudan gelen radyo sinyalleri anlık olarak analiz ediliyor ve biz kullanıcılara ihtiyacımız olan bilgiler sağlanıyor.

BİLİYOR MUYDUNUZ?

Sistem üç ana bileşenden mürekkep: Uydular, yer istasyonları ve kullanıcılar. Uydular, az önce de belirttiğimiz gibi Dünya yörüngesinde sürekli hareket edip radyo sinyali vasıtasıyla veri gönderen aygıtlar. Yer istasyonları ise bu uyduların nerede olduğunu sürekli kontrol ve tespit ediyor. Biz kullanıcılar ise telefonlarımız veya navigasyon cihazlarımız aracılığı ile uydularla doğrudan iletişim hâlindeyiz.

Sistem genel olarak şu şekilde çalışıyor: Akıllı telefonunuz veya konum hesaplama ve bulma özelliğine sahip herhangi bir cihaz aynı anda en az üç uydudan gelen bilgileri harmanlayarak işliyor ve yerküre üzerindeki konumunuzu en doğru bir şekilde buluyor. Bir örnekle açıklayalım. Ankara’nın Çankaya ilçesine bağlı Üniversiteler Mahallesi’nde yer alan Dumlupınar Bulvarı No: 147 adresindesiniz. Bulunduğunuz yerin konumunu tespit etmek için telefonunuz uydular ile iletişime geçiyor. Sonraki adımda adına trileterasyon denilen, en az üç uydudan gelen sinyallerin oluşturduğu hayalî kürelerin kesişim noktaları hesaplanıyor. Nihayet tüm bu hesaplamalar sonucunda Dünya haritası üzerindeki konumunuz tam olarak tespit edilmiş oluyor.

Bu üç uydu, gönderdikleri veriler ile konumunuzu enlem ve boylam bakımından tespit edebilmenize olanak sağlıyor. Ama eğer aynı anda dördüncü bir uydu devreye girerse bu sefer irtifanız da hesaplanabiliyor.

Navigasyon sistemi yalnızca yol tarifi için kullanılmıyor. Bu sistemin entegre edildiği saat, ayakkabı, çanta, tişört benzeri pek çok kıyafet ve aksesuar mevcut. GPS’li ayakkabılar ile çocuğunuzun nerede olduğunu bilmek, bir ebeveynin merakını gidermez mi?

Son olarak bu sistemin hepimiz için yararlı olan bir başka özelliğinden de bahsedelim. Navigasyon sistemi ile saat de tam olarak doğru bir şekilde hesaplanıyor. Saliseler ve hatta mikrosaniyelere kadar hesaplanan saat ile kullanıcıların “tek bir saat” üzerinden işlem yapması sağlanıyor. Bu da başta bankacılık olmak üzere aynı anda pek çok kişinin işlem yaptığı büyük çaptaki sistemlerin saatlerinde oluşabilecek problemleri izale ediyor. Yani siz su faturanızı telefonunuz aracılığıyla 23 Ekim’de saat 18’i 27 geçerken 49’uncu saniyede ödüyorsunuz. Sistem bu işleminizi kaydediyor ve banka da bu ödemeyi 23 Ekim, saat 18.27.49’da yaptığınızı doğruluyor. Yeri gelmişken belirtelim: Evet, çok kullanıcılı online oyunlar veya sosyal medya mecraları da zamanı hesaplamak adına bu sistemi kullanıyor.