İMAM ŞÂFİÎ HAYATI VE FIKIH İLMİNDEKİ YERİ

Güllü AKSA

Şafii mezhebinin kurucu imamı İmam Şâfiî’yi konu edinen Prof. Dr. Şamil Dağcı, onu İmam Şâfiî Hayatı ve Fıkıh İlmindeki Yeri isimli çalışmasında hayatı, kişisel meziyetleri ve edebî yönü, ilmî kişiliği ve fıkıh usulü ilmindeki yeri başlıkları altında bir portre çizerek bizlerle buluşturuyor.

İslam dünyasında görüşleri hâlen yaşayan, başvurulan, Şâfiî mezhebinin oluşumuna öncülük etmiş olan İmam Şâfiî, geride birçok eser bırakmış ve kendi ekolünü oluşturmuştur. Bahsi geçen çalışma onun yaşam serüvenini, yetiştiği zaman ve mekânı, içinde bulunduğu dönemin ekollerini, kendisinin ilmî silsilesini; rahleitedrisinden geçtiği hocaları ve yetiştirdiği talebeleri ele almış ve okunması kolay bir şekilde okuyucuya sunmuştur.

İlk bölümde doğumu ve çocukluğunun ardından; Yemen’e, Bağdat’a, ve Mısır’a seyahatleri ve buralarda aldığı dinî eğitim, dönemin meşhur ilim adamlarıyla bir araya gelişi, çevrelerinde kurulan ilim halkaları, talebeliğini yaptığı kişiler ve zihinsel dönüşümü anlatılmıştır. Hicaz’da İmam Malik’ten aldığı eğitim vasıtasıyla Hicaz ekolünü birinci elden tanıyan İmam Şâfiî’nin üvey babası Şeybanî yoluyla Ebu Hanife’yi de özümseyerek ulaştığı sentez sade bir üslupla anlatılmıştır. Tüm bu anlatımlar esnasında yalnızca İmam Şâfiî’nin hayatı ve zihin dünyası değil, kendisinin yaşadığı ve misafir olduğu bölgelerin siyasi ortamı, ilmî temayülleri, Hicaz ve Kufe-Irak ekolü ve bu ekollerin takipçilerinin birbiriyle irtibatı okurun zihninde bir harita çıkabilecek şekilde aktarılmıştır. Usûl hakkındaki er-Risale ve fürû üzerine yazılmış olan el-Hucce isimli eserlerinin yazılış sebepleriyle içeriğine dair bilgiler verilmiştir.

Şamil Dağcı, ikinci bölümde İmam Şâfiî’nin Arap Edebiyatı alanında da “imam” kabul edilişine sebep teşkil eden maharetini, onun belki de çok bilinmeyen bir yönünü, yazmış olduğu şiirlerden alıntılar vererek okuyucuya göstermiştir.

Üçüncü bölüm yüzü aşkın eserin kendisine nispet edildiği İmam Şâfiî’nin eserlerine ayrılmıştır: Yazılış yerleri, nüshaları, şerhleri ve şarihleri, İngilizce ve Türkçe tercümeleri hakkında bilgiler verilmiştir.

Dördüncü bölümde İmam Şâfiî’nin fıkıh usulü incelenmiştir. İçtihat metodolojisi, Kur’an’a göre sünnetin konumuna dair görüşleri, nesh anlayışı, ahad habere bakışı, sünneti tasnif edişi, içtihatta dayandığı deliller gibi konular ele alınmıştır. Prof. Dr. Şamil Dağcı, İmam Şafii’nin hayatını, sosyal çevresini, ilmî silsilesini, yaşadığı dönemin siyasi durumunu, kendisinin fıkıh alanındaki görüşlerini ve edebi yönünü sade, anlaşılır bir dille okuyucuların istifadesine sunuyor.