Sözlükte “kendini tutmak, engellemek, el çekmek, geri durmak” anlamlarına gelen imsak, dinî bir kavram olarak, fecr-i sadıktan, iftar vaktine kadar yemeden, içmeden, cin­sel ilişki ve diğer orucu bozan şeylerden uzak durmak, el çekmek demektir. İmsakın zıttı iftardır. Halk arasında ise “imsak” oruç tut­maya başlanan fecr-i sadığın oluştuğu vakit anlamında kullanılır. Bu manada imsak, oru­ca başlama vakti demektir. Oruca ne zaman başlanıp ne zaman bitirileceği Kur’an-ı Ke- rim’de şu şekilde açıklanmıştır: “Şafağın ay­dınlığı gecenin karanlığından ayırt edilinceye (tan yeri ağarıncaya) kadar yiyin, için. Sonra da akşama kadar orucu tam tutun.” (Bakara, 2/187.) Takvimlerde gösterilen “imsak”, oruca başlama vaktini ifade eder. İmsak vakti aynı zamanda gecenin sona erdiği, yatsı namazı vaktinin çıkıp sabah namazı vaktinin girdiği andır. Ezan da imsak vaktinin başlaması ile okunmaktadır. Bu sebeple ezanın başlama­sı ile yemeyi içmeyi terk etmek gerekir. Ezan başladığı sırada ağızda bulunan lokmanın yutulmasında bir sakınca yoktur.

ORUÇLU BİR KİMSENİN GUSLEDERKEN AĞZA VE BURUNA SU VERMESİNİN ÖLÇÜSÜ NEDİR?

Guslederken ağza ve buruna su vermek farzdır. Ağza verilen suyu boğaza kadar ulaştırıp çalkalamak ve buruna verilen suyu da iyice çekmek sünnettir. Bu hüküm oruçlu olmayan kimseler içindir. Oruçlu olanların, boğaza veya genze su kaçma ih­timali olduğu için böyle yapmaları uygun olmaz. Onlar gusülde ağza ve buruna su verirken mübalağa etmeyip abdestte yap­tıkları gibi yaparlar. (İbn Abidin, Reddü’l-Muhtâr, I, 237, 291.)

KALP HASTALARININ KULLANDIKLARI DİLALTI HAPI ORUCU BOZAR MI?

Bazı kalp rahatsızlıklarında dil altına konulan hap, doğ­rudan ağız dokusu tarafından emilip kana karışarak kalp krizini önlemektedir. Söz konusu hap ağız içinde emilip yok olduğundan mideye bir şey ulaşmamakta­dır. Bu itibarla, dilaltı hapı kullanmak orucu bozmaz. (DİYK 22. 09. 2005 tarihli karar.)

UNUTARAK YİYEN KİŞİYE ORUÇLU OLDUĞUNUN HATIRLATILMASI GEREKİR Mİ?

Oruçlu olduğunu unutarak yiyip içen kişi, yaşlı, hasta, zayıf ve oruç tutmaya güç yetiremeyecek durumdaysa onu gören kişi oruçlu olduğunu hatırlatmamalı, aksi durumda hatırlatmalıdır. (Şürünbülâlî, Merâkı’l-felâh, 238.)

SAHUR YEMEĞİNİN DİNDEKİ ÖNEMİ NEDİR?

Sahur yemeği, oruç tutacak kişilerin imsak vaktinden önce gece ye­dikleri yemektir. Hz. Peygamber (s.a.s.) sahura kalkmış ve bunu üm­metine de tavsiye etmiştir. (Buhari, Savm, 19-20.) Resul-i Ekrem (s.a.s.), sahur yemeğinde “bereket” (Buhari, Savm, 20.) olduğunu ifade etmiş ve sahur yemeğinin, Müslümanların orucu ile ehl-i kitabın orucu ara­sındaki en önemli farklardan biri olduğunu belirtmiştir. (Müslim, Sıyâm, 46.) Onun sahurla ilgili söz ve uygulamalarından hareketle fakihler, sahura kalkmanın ve sahuru geciktirmenin sünnet olduğunu söyle­mişlerdir. (Kâsânî, Bedâî, II, 105.) Âlimler, sahurun oruca dayanma gücü verdiğini, maddi manevi bereketlere vesile olacağını bildirmişler­dir. Çünkü kişi sahura kalkmakla seher vaktini uyanık geçirmiş ve bu vakitte hem dua hem de istiğfar etmek suretiyle cennet ehlinin özelliklerine sahip olmuştur. (Zariyat, 51/18.) Bu şekilde manevi lez­zetlerle başlanan oruç daha canlı, daha şevkli tutulur. Bu tür maddi manevi bereketleri olan sahur ihmal edilmemelidir.

YIKANMAK ORUCU BOZAR MI?

Ağız ve burundan su girip de sindirim organına ulaşma­dıkça oruçlu kimsenin yıkan­ması, orucuna zarar vermez. Nitekim Hz. Âişe ve Ümmü Seleme, Hz. Peygamber’in (s.a.s.) Ramazan’da imsaktan sonra yıkandıklarını haber vermişlerdir. (Buhari, Savm, 25.) Bu itibarla ağız ve burundan mideye su kaçırmamak şar­tıyla oruçlu kişi yıkanabilir. (el-Fetâva’l-Hindiyye, I, 220.)

UNUTARAK YEMEK İÇMEK ORUCU BOZAR MI?

Unutarak yemek içmek oru­cu bozmaz. Hz. Peygamber (s.a.s.), “Bir kimse oruç­lu olduğunu unutarak yer, içerse orucunu tamamlasın, bozmasın. Çünkü onu, Allah yedirmiş, içirmiştir.” (Buhari, Savm, 26.) buyurmuştur. Unu­tarak yiyip içen kimse, oruçlu olduğunu hatırlarsa hemen ağzındakileri çıkarıp ağzını yıkamalı ve orucuna devam etmelidir. Oruçlu olduğu ha­tırlandıktan sonra mideye bir şey inerse, oruç bozulur. (Merğînânî, el-Hidâye, II, 253-254.)

HARAM OLAN BİR FİİLİN İŞLENMESİ, ORUCA ZARAR VERİR Mİ?

Müslüman her zaman ve her yerde haramlardan sakınmalı, başta oruç olmak üzere ibadetle geçirilen ramazan ayında ise daha da dikkatli davranmalıdır. Oruçlu kimsenin tüm günah­lardan sakınarak oruç ibadetinin maksadına uygun hareket etmesi gerekir. Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmaktadır: “Her kim yalan söylemeyi ve yalanla amel etmeyi bırakmaz­sa, o kimsenin yemesini içmesini bırakmasına Allah’ın hiçbir ihtiyacı yoktur.” (Buhari, Savm, 8.) Oruçlu olan kimsenin yalan ko­nuşmaktan ve yalanla iş yapmaktan uzak durduğu gibi gıybet, kötü söz söylemek, kul hakkı yemek, harama bakmak, kumar oynamak gibi yasak davranışlarda bulunmaktan da uzak dur­ması gerekir.