DİYANET KÜTÜPHANESİ

Nurettin MİDİLLİ

Diyanet İşleri Başkanlığı Merkez Kütüphanesi 25 Temmuz 2017 tarihinde yeni binasında hizmete açıldı.
Diyanet İşleri Başkanlığı toplumu din konusunda aydınlatma görevinin yanı sıra kurum personeline, araştırmacılara, öğrencilere ve vatandaşlarımıza merkez ve Kocatepe kütüphaneleri ile hizmet sunmaktadır. Başkanlık kütüphanesi; lisans, yüksek lisans, doktora öğrencileriyle, araştırmacılara uluslararası standartlarda zengin bir donanım ve koleksiyon ile hizmet vermektedir. Başkanlık kütüphanesi bir kurum kütüphanesi olmanın ötesinde bir araştırma kütüphanesi hedefiyle kütüphane tasavvuruna olumlu katkılar yapacaktır.
Başkanlık merkez kütüphanesi 5 katlı olarak planlanmıştır. Zemin, 1 ve 2. katlarda özel çalışma odaları, sunum odaları, Peygamber Efendimize ait eserlerin yer aldığı özel bölüm, çalışma ve okuma salonları bulunmaktadır. 3. kat ise el yazma ve taş baskı eserlerin de bulunduğu nadir eserler bölümü ile konferans salonu mevcuttur. Ayrıca arşiv katı da bulunmaktadır.
Kütüphanede “Açık Raf Sistemi” uygulanmaktadır. Genel koleksiyonu oluşturan kitaplar bu şekilde tasnif edilerek okuyuculara sunulmaktadır. Sınıflama sistemi olarak; Dewey Onlu Sınıflama Sistemi (DOS) ve Kongre Kütüphanesi Sınıflama Sistemi (LC), Kataloglama da Anglo Amerikan Kataloglama Kuralları II (A.A.C.R.II)’nin sadeleştirilmiş şekli uygulanmaktadır.
Kütüphane girişindeki bilgi kiosku ve kütüphanenin her katında yer alan bilgisayarlardan katalog tarama yapılabilmektedir. Üye olan araştırmacı ve okuyucular kütüphanede bulunan ‘self-check’ cihazından ödünç-iade ve uzatma işlemlerini yapabilmektedir. Başkanlık merkez kütüphanesinde 300 kişi çalışabilmektedir. Kocatepe kütüphane şubesinde de aynı anda 135 kişi çalışabilmektedir. Ayrıca engelli okuyucular için özel çalışma odaları, materyaller ile sesli kütüphane de mevcuttur. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) hakkında farklı dillerde neşredilmiş biyografi içerikli eserlerin ağırlıklı olarak yer aldığı ‘Hz. Muhammed (s.a.s.) Bölümü’ kütüphanede yer alan özel bir bölümdür.
Başkanlık kütüphanesi koleksiyonunda bulunan yaklaşık 120.000 eserin bibliyografik künyeleri uluslararası kütüphanecilik standartlarına uygun olarak elektronik ortamda hazırlanmıştır. Bu çerçevede kütüphane koleksiyonunda bulunan matbu, taşbaskı ve el yazma eserlerin kataloglama çalışmaları, uluslararası kurallara uygun şekilde yapılmıştır.
Başkanlık kütüphanesinin tarihçesi
Başkanlık kütüphanesinin bugünlere gelme sürecini kısaca şöyle özetleyebiliriz: Kütüphane hizmetlerinin, Başkanlığın 3 Mart 1924 yılında kuruluşuyla birlikte başladığını söylemek mümkündür. Zira Başkanlıkça, 1928 yılı bütçesinde bir adet “Kütüphane Memuru” kadrosu ihdas edilmek suretiyle kütüphane hizmetlerinin başladığı anlaşılmaktadır.
Şer’iye ve Evkaf Vekâleti Tetkikat ve Telifat-ı İslâmiye Heyeti kütüphanesinin Diyanet İşleri Reisliğine intikal etmiş olduğu da tahmin edilmektedir. 12 Eylül 1933 tarih ve 206 sayılı Müşavere Heyeti kararında “Reislik Kütüphanesi Yazma Eserler Bölümü”nden söz edilmesi, 1934’te Reislik Kütüphanesi kayıt defterlerinden bahsedilmesi de buna işaret etmektedir. Kaynaklarda kütüphaneden söz edilirken bazen Reislik Kütüphanesi, çoğu kez de Müşavere Heyeti Kütüphanesi şeklinde zikredilmektedir.
Müşavere Heyeti kararlarında, 1934’ten itibaren Heyetin, zaman zaman Reislik Makamına müracaat ederek bazı eserlerin kütüphaneye satın alınmasını talep ettiğini görüyoruz.
Talep edilen kitapların çoğu, bilhassa Müşavere Heyetinin ihtiyaçlarını karşılayacak Arapça temel dinî eserlerdir. Söz konusu eserlerin büyük çoğunluğu başka ülkelerde basılmış olan eserlerdir. Bir Müşavere Heyeti yazısından, ithal edilecek kitaplarla ilgili işlemlerin İstanbul Müftülüğü tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır. (21 Haziran 1934 tarih ve 42 sayılı mütalaa)
Başkanlık için zengin bir kütüphane kurma çalışmalarında merhum Ahmet Hamdi Akseki’nin (Diyanet İşleri Başkanlığı görevine başlama tarihi: 30.04.1947, görev bitiş tarihi: 09.01.1951; 4 yıl 8 ay görev yapmıştır.) özel bir gayreti olmuştur. Kuruluşundan itibaren onun bu doğrultudaki çabaları, Riyaset makamına gelmesiyle birlikte daha da yoğunluk kazanmıştır. Ahmet Hamdi Akseki, 3000 eserden oluşan kendi özel koleksiyonunu da Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesine bağışlamıştır. Bağışlanan eserlerden anlaşılacağı gibi bu özel koleksiyonun, onun Doğu’da-Batı’da yayınlanan İslami eserleri takip ettiğini, bunların önemlilerini hem kendi satın aldığını hem de Başkanlık Kütüphanesine kazandırdığını göstermektedir.
Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi 1965’te yayınlanan yönerge ile Derleme ve Yayın Müdürlüğüne bağlanmıştır. 1982’de ise bu müdürlük Dini Yayınlar Dairesi şeklinde yapılandırılınca kütüphane de Kütüphane Şubesi Müdürlüğü olarak bu yapılanma içinde kalmıştır. 2010 yılında yapılmış olan yeni teşkilatlanma ile kütüphane, Dini Yayınlar Genel Müdürlüğü bünyesinde Süreli Yayınlar ve Kütüphaneler Daire Başkanlığı şeklinde teşkilatlanmıştır. (Yrd. Doç. Dr. Mehmet BULUT, DİB Başkanlık Müşaviri, Kuruluş Yıllarında Diyanet İşleri Başkanlığının Yayın Hizmetleri, Diyanet Aylık Dergi, 2015, Sayı 300.)
Başkanlık merkezi Ankara Kocatepe’de iken oluşturulan yayın külliyatını muhafaza etmek, araştırmacıların, öğrencilerin ve personelin hizmetine sunmak amacıyla 60 kişilik okuma salonuna sahip bir kütüphane kurulmuştur. Kocatepe Şube Kütüphanesi 2016 yılında tadilat ve tefrişatı yapılarak yenilenmiştir. Diyanet İşleri Başkanlığının Eskişehir Yolu üzerindeki yeni yerine taşınmasıyla birlikte burada da bir kütüphane oluşturulmuştur. Başkanlığımız merkez ve Kocatepe Kütüphanesi koleksiyonunda bulunan matbu, taşbaskı ve yazma eserlerin, belgeleme, veri analizi, eşleştirme, veri güncelleme, kataloglama ve kütüphane otomasyon sistemi için gerekli çalışmalar yapılmıştır.
Kütüphane koleksiyonu
Kütüphane, Başkanlığın kurulması ile birlikte zamanla gerek kurumda çalışanların gerekse diğer bağışlarla birlikte koleksiyonunu zenginleştirmiştir.
Kütüphane koleksiyonuna satın alma ve bağış yoluyla kitap girişi yapılmaktadır. Satın alma ve bağış yoluyla yıllık ortalama 10.000 eser kütüphane koleksiyonuna dâhil olmaktadır.
Kütüphane koleksiyonu; matbu (basılı) eserler, süreli yayınlar, el yazma eserler, taş baskı eserler ve dijital kayıtlardan oluşmaktadır. Veri tabanları, elektronik ve dijital yayıncılık bağlamında da gerekli çalışmalar yapılmaktadır. Kütüphane kayıtlarında 120.000 kadar matbu (basılı) eserimiz mevcuttur. Bunların yaklaşık 57.000 adedi Türkçe, 53.000 adedi Arapça, 5000 adedi Osmanlıca, 170’e yakını Farsça ve 4500 civarındaki eser de diğer dillerden oluşmaktadır. Kütüphane koleksiyonunda yer alan ciltli 6500 adet el yazma eser; Arapça, Osmanlıca ve Farsçadır. Eserlere ait risalelerle birlikte el yazma eser sayısı 12.500 adede ulaşmaktadır. El yazma eserlerin tamamının dijital kayıtları mevcuttur. El yazma eserler korumalı dolaplar içinde, hassas iklimlendirme cihazlarının bulunduğu, yüksek güvenlikli özel bir bölümde muhafaza edilmektedir. Nadir eserler koleksiyonu içerisinde çok kıymetli el yazma eserler mevcuttur. Kütüphanede nadir eserlerin restorasyonu için bir restorasyon bölümü de oluşturulmuştur.
Oldukça kıymetli ve nadir eserlerin bulunduğu taş baskı eser koleksiyonumuzda 5000 kadar eser bulunmaktadır.
Kütüphane koleksiyonumuzda 5000 kadar süreli yayın bulunmaktadır. Bunların içinde Sebilü’r-Reşad, Sırat-ı Müstakim gibi tarihimize damga vurmuş dergilerin yanı sıra dinî, kültürel, sanatsal ve tarih içerikli güncel dergiler de mevcuttur. Ayrıca Diyanet İşleri Başkanlığının ilk sayıları da dâhil olmak üzere, Aile, Aylık Dergi, İlmi Dergi ve Çocuk Dergisi de koleksiyonumuz içerisinde basılı ve dijital olarak bulunmaktadır.
Kütüphane koleksiyonu içindeki en kıymetli bağış, Diyanet İşleri Eski Başkanlarından merhum Ahmet Hamdi Akseki’nin bağışıdır. Merhumun 3.000 cilt içinde taş baskı ve el yazma eserlerin de bulunduğu özel kitaplığı kütüphanemizde okuyucuların istifadesine sunulmaktadır.
Son dönem hadis âlimlerinden merhum Şuayb bin Muharrem el-Arnavut’un 5.000 eserden oluşan şahsi kütüphanesi de Başkanlık kütüphanesine bağışlanmıştır.
Başkanlık kütüphanesi zengin koleksiyonu huzurlu ve ferah çalışma ortamı; araştırmacı ve okuyucuların bilgiye hızlı erişimi için gerekli tüm otomasyon sistemleri ve son teknolojik cihazlar ile araştırmacı ve okuyucuları beklemektedir.