Zehirlenmelerde yapılması gerekenler
Dr. Havva Şahin Kavaklı / Acil Tıp Uzmanı

Zehir; vücuda ağız ve solunum yoluyla veya cilt temasıyla alınan ve zararlı etkilerle kalıcı hasara ya da ölüme neden olan maddedir.
Evlerde kullanılan pek çok ürün ya da bitki zehir özelliğindedir. Bu ürünler uygun koşullarda saklanmazsa ya da güvenli biçimde kullanılmazsa zehirlenmelere yol açarlar. Hepimiz bu tür zehirlenme vakalarıyla karşılaşabileceğimizden yapılması gereken eylemleri önceden öğrenmeliyiz. Çünkü böyle durumlarda usulüne uygun yapılan müdaheleler hayat kurtarıcı ve sakatlıkları önleyicidir.
Ülkemizde Refik Saydam Hıfzısıhha Başkanlığı bünyesinde ulusal zehir danışma merkezi çalışmalarını sürdürmektedir. Merkez, ülkemizde her türlü tıbbi ilaç, böcek ilaçları, tarım ilaçları, mantarlar ve çeşitli bitkilerle olan zehirlenmelerde, zehirli hayvan ısırmalarında ve sokmalarında halkımıza ve sağlık çalışanlarına 24 saat kesintisiz danışma hizmeti vermektedir. Zehirlenme durumlarında ulusal zehir danışma merkezine danışma hizmeti almak amacıyla Türkiye’nin her yerinden 114 numaralı telefondan ulaşılabilir.
Her zaman hastalıklarla ilgili önlem alarak korunmak, hastalığın kendisiyle mücadele etmekten daha kolaydır. Bu nedenle evlerimizi, bulunduğumuz mekânları zehirlenmeler açısından güvenli hâle getirmeliyiz. Özellikle çocuk ve yaşlılar açısından bu bizlere ayrı bir sorumluluk yüklemektedir. Evimize alacağımız ürün ve bitkilerin seçiminden, bunların evde muhafazası ve uygun şekilde kullanılmasına kadar her aşamada dikkatli davranmalıyız. Tüm ürünler kendi ambalajlarında saklanmalı ve hiçbir zaman yiyecek içecek kaplarına konulmamalıdır. Çocuklara ilaçlarını içirirken şeker vs. diyerek içirmemeliyiz, bitkilerin yapraklarını, tohumlarını yememeleri gerektiğini öğretmeliyiz. Evlerimizde özellikle çamaşır, mutfak, banyo ve tuvaletlerde temizlik ve dezenfeksiyon amacıyla kullanılan ürünler önerilen şekilde kullanılmalı, güvenli bir şekilde saklanmalıdır. Tehlikeli ve zararlı kimyasalları kullandığınızda yaşlı ve çocukları ortamdan uzak tutunuz. Ürünleri kullanma talimatlarına uyarak ve ortamı havalandırarak kullanınız. Acil serviste, daha etkili temizlik yapmak düşüncesiyle çamaşır suyu ve porçözü karıştırıp, zehirlenerek gelen hastalarımız olmakta. Çamaşır suyu su şişelerinde saklandığı için çamaşır suyu içerek gelen pekçok hastayla karşılaşmaktayız. Ya da bazen tanıdıklarımız, yakınlarımız çocuklarının evde bulunan bir kutu vitamini veya başka ilacı içtiğini ve ne yapmaları gerektiğini soruyorlar. Ayrıca evde çocuğu bir bitkinin yapraklarını yediğinde ne yapacağını şaşırıp, bitkinin ne tür etki göstereceğini merak edip kendi de bitkiden yiyerek, sonra da acil servisimize başvuran bir hastamız olmuştu.
Zehirlenme şüphesi oluştuğunda belirtilerin ortaya çıkmasını beklemeden gerekenler yapılmalıdır. Bir kimsede zehirlenmeyi düşündürecek durumlar; ağzı açılmış kutular olması, ağızda ilaç, pil, bitki tohumu vb. maddelerin bulunması, ağız etrafında kızarıklık, yanık olması, nefesteki değişik kokular, bulantı, kusma, şuur değişiklikleri, kasılmalar olabilir. Bu tür durumlarla karşılaşıldığında sakin olunmalı, Ulusal Zehir Danışma Merkezi aranarak, önerileri doğrultusunda hareket edilmeli, hastayı merkeze danışmadan kusturmamalı, herhangi bir yiyecek ve içecek verilmemelidir. Çünkü bazı zehirlenmelerde kusturma yemek borusunda ikinci kez hasara neden olabilmektedir. Ya da bilinçsizce verilen ve zehirin etkilerini azaltmayı amaçlayan bazı maddeler zehirle etkileşerek zehirin etkisini daha da kuvvetlendirebilmektedir. Hastaneye giderken zehirlenmeye neden olan madde ve ambalajını götürmek hastaya daha hızlı ve daha kesin tedavi uygulanmasına yardım edecektir. Çünkü zehirlenmelere genel yaklaşımın yanısıra, her zehire özgün tedaviler bulunmaktadır. Her ne kadar bazı bulgular belirli zehirlere işaret etse de bu özgün tedavileri yapabilmek için çoğunlukla zehirin ne olduğunu bilmek zorunluluğu vardır.
Çocuklara herhangi bir şeyi yemeden ve içmeden önce size sormaları gerektiğini öğretmeniz gerekir. İlaçları ve evde kullanılan kimyasalları kilitli dolaplarda saklamak gerekir.
Ağız yoluyla olan zehirlenmelerde şuuru kapalı ise kusturmayın ve herhangi bir şey vermeyiniz. Solunum yolu zehirlenmelerinde ortamı havalandırın, ya da hastayı açık havaya çıkarın. Deri yoluyla olan zehirlenmelerde çamaşırları çıkarıp, deriyi su ve sabunla yıkayın. Göze sıçradıysa temiz su ile bol bol yıkayın. Tüm bunları yaparken kendi güvenliğinizi tehlikeye atmayın. Unutmayın siz iyi olmazsanız, başkasına yardım edemezsiniz.
Son olarak zehirlenme durumlarında panik olmayın, 112 acil yardım sistemini aktive ederek yardım isteyin, 112 gelene kadar ulusal zehir danışma merkezinin önerilerine uyunuz.
Zehirlenmelerden uzak günler dileğiyle, sağlıcakla kalın…