OSMANLI ŞEYHÜ’L-İSLAMLARININ TERÂCİM-İ AHVALİ
“Şeyhü’l-İslâm ve Müfti’l-Enâm”
— 33 —
ABDU’L-AZİZ EFENDİ
“Kara Çelebi-Zâde”
Üçüncü, Sultan Mehmed devri ulemâsından Kara Çelebi-Zâde Hüsâmü’d-Dîn Efendi’nin oğludur. Abdü’l-Azîz Efendi, ecdâdının mesleğine tebeiyyet etti. Gençliğini ciddi bir sûrette tahsîl-i ma’rifete hasr eyledi. Az bir zaman zarfında devr-i medâris ederek Mekke-i Mükerreme (1036) ve (İstanbul) Kadısı (1043) oldu. Sultân Murâd-ı Râbi’ devrinde azledildi, afvini müteâkıp İstanbul’a geldi, Dimetoka Kazâsı Arpalık verildi (1059).
Sultan İbrâhim’in hal’i mes’elesinde Kara Çelebi-Zâde büyük bir vazife ifâ etti. Harem-i Hümâyûn kapısı önünde Kösem Sultan’la şiddetli muhâverâtta bulundu, Sultan İbrâhim’i azl ve kati edenlere tarafdâr oldu.
Sultan Mehmed Hân-ı Râbi’in cülûsunda hizmetine mükâfâten Rumeli Kazaskeri nasbedildi (1059). O sırada (Ravzatü’l-Ebrâr) nâmındaki târihini ikmâl etmiştir, Kara Çelebi-Zâde Târihini Pâdişâh’a takdim etti. Bu esnâda Makaam-ı Meşihat’ı Behâl Efendi işgal ediyordu. Hiç âdet ve usûl def il iken kendisine mahsus bir Meşihat pâyesi icat ettirdi ve bu pâyeyi tahsile muvaffak oldu. Bir müddet sonra ma’zûlen kûşe-i inzivâyı ihtiyâr etti. Şeyhülislâm Behâî Efendi’nin azil üzerine Şeyhülislâm oldu (1061). Bu târihten i’tibâren Ocak Ağalarına muâvenet etti. Siyâvuş Paşa’nm Sadâretinde Ağalar isyân ettiler, Abdü’l-Azîz Efendi yine Ağaları iltizâm etti. Fakat bu hareketinin cezâsmı gördü, menfiyyen Sakız’a gönderildi. Bir müddet sonra Bursa’ya gelmesine müsâade edildi. Bursa’da ecdâdının hanesinde ihtiyâr-ı ikaamet etti ve Bursa’da vefât eyledi (1068), Medfeni Bursa’da Şeyh Mehmet kabristanındadır. Müddet-i fetvâsı beş aydır.
Kara Çelebi-Zâde, Osmanlı Târihinde mühim bir simâdır. Orta boylu, mülâhham, ince sesli İdi. Lâkırdıyı çabuk çabuk söylerdi. Hayâtı gayet mutantan ve müdebdeb geçmişti Konağında müteaddit huddamlar bulundururdu.
Abdü’l-Azîz Efendi ilim ve fadliyle de mümtâzdır. Üslûbu rengin, eş’ârı lâtiftir. Bununla berâber slyâsiyy&tla da pek çok meşgul olmuş, ekser zamanlar isyan kaafileleri arasında dolaşmıştır.
(Devam edecek)
