Müslümanın
Ticaret
Ahlakı

Mitat BUĞUŞ

Dinimizin üzerinde titizlikle urduğu hususlardan biri de ticaret ahlakıdır.
Cenab-ı Hak, yeryüzünde sayamayacağımız kadar çok rızık ve nimetler yaratmıştır. Bu nimetlerden faydalanmanın bir yolu da ticarettir. Ticaret, mü’minlerin önemli bir rızık kapısıdır. Peygamber (s.a.s) “Rızkın onda dokuzu ticarettedir.”(1) buyurarak bu gerçeğe işaret etmiştir. Ticaretle uğraşan kimselere de tüccar ismi verilmektedir.
Tüccar, bir cemiyetin temel unsurudur. Tüccarları dürüst olan milletler, sağlam bir içtimai yapıya sahip olurlar; hak, adalet, huzur ve saadet içinde mutlu bir hayat geçirirler.
Tüccar, yalandan sakınmalı ve doğruluktan ayrılmamalıdır. Zira doğruluk ticaretin saadeti yalan âfetidir. Sevgili peygamberimiz (s.a.s) “Güveni-, lir ve doğru tüccar, kıya-^ met gününde peygamberler, sıddıklar ve şehitlerle beraber haşrolunacaktır.” (2) buyurarak düJ rüst tüccarın faziletini beyan etmiştir.
Tüccar, çalışkan, cesur ve sabırlı olmalıdır. Çalışma başarının anahtarıdır. Bir Hadisi Şerifte Peygamber efendimiz (s.a.s) “Korkak tüccar mahrum olur. Cesur tüccar ise merzuk olur.” buyurarak cesareti tavsiye etmiştir. Fakat bu, tedbirli ve ölçülü bir cesarettir.(3)
Yüce Allah (c.c) Kur’an-ı Kerimde, “ölçtüğünüz vakit ölçeği tam yapın. Doğru terazi ile tartın. Bu hem daha hayırlıdır, hem neticesi itibariyle daha güzeldir.” (4) buyurmuştur. Peygamberimiz (s.a.s) de “Bizi aldatan bizden değildir.”(5)’buyurmuşlardır.
Tüccar, doğru bile olsa, malını beğendirmek için, yemin etmemelidir. Sevgili Peygamberimiz (s.a.s) “Aman birşey satarken yemin etmekten kaçının. Yemin gerçi malı sattırır, fakat bereketi kaldırır.”(7) buyurmuştur. Başka bir hadisi şerifte ise “Yiyecek maddelerini kırk gece saklayan kimse, Allah’tan; Allah da ondan uzaklaşır.”® buyurul- maktadır.
Tüccar, müşterisine, kolaylık göstermelidir. Bu davranış, kardeşlik bağlarını kuvvetlendirir, sevgi ve saygıyı çoğaltır. Peygamberimiz, “Kim yaptığı alış-verişi müslüman kardeşinin İsteğine uyarak bozarsa (yani sattığı malı, çeviren müşteriden geri alırsa) Allah onun günahlarını affeder.”(9) buyurmuştur.
Bu sebeple, müslüman bir tüccarın kullanılmamış ve zarar verilmemiş malı müşterinin isteğine göre geri alması veya değiştirmesi kendisi için büyük bir fazilettir.
Tüccar, helal kazanç peşinde koşmalı, kazandığını meşru yolda harcamalıdır. İçki, faiz, kaçakçılık gibi İslam’ın yasakladığı işleri kazanç vasıtası yapmamalıdır. Hiçbir zaman lükse ve israfa da kaçmamalıdır.
Tüccar malının zekâtını mutlaka vermelidir. Ticaret tüccarı, dini görevlerini ifadan uzaklaştır- mamalıdır, namaz ve zekatı ihmal etmek, maddenin kulu, kölesi olmak demektir.
Yüce Rabbimiz Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurur; “Ey iman edenler, sizi ne mallarınız, ne de evlatlarınız Allah’ı anmaktan alıkoymasın. Kim bunu yaparsa, işte onlar hüsrana uğrayanların ta kendileridir.”(,10) Diğer bir ayeti kerimede ise, şöyle buyuruyor; “Nice adamlar vardır ki, onları ne ticaret, ne de bir alış-veriş Allah’ı zikretmekten, namazı dosdoğru kılmaktan, zekatı vermekten alıkoyamaz. Onlar kalplerin ve gözlerin (dehşetle) döneceği günden korkar. (11)
Netice olarak müslüman; vasıflı malı vasıfsız ile karıştırmak, sattığı malın ayıbını gizlemek, malı fahiş karla satmak, pazarlık arasına girerek alış-verişi bozmak, yemin emek, hile yapmak, eksik ölçüp tartmak, hatalı imalat ve üretim yapmak, iyisini üste kötüsünü alta döşeyerek satmak gibi, dinen hoş görülmeyen davranışlardan uzak kalmalıdır. Yazımı tüccarlarımız için düstur olacak bir Hadis-i Şerif ile bitiriyorum; “Ey tüccar topluluğu; Allah’dan korkan, iyi ve doğru hareket edenler hariç, tüccarlar kıyamet gününde günahkar olarak diriltilecektir."(12) ♦

1- Camlu’s- Sagîr
2- Tlrmizi, Tac c. 2-5 s. 197
3- Camiu’s-Sağîr
4- Isra Suresi 36
5- Müslim, Keş’fCıl Hafa c. 2 s. 266
6- Müslim, Tac c. 2 s. 196
7- ibnl Mace, Hakim
8- Ahmet. Hakim
9- Ebu Davut, ibnl Mace. Tac c. 2 s. 198
10- Münaftkun Suresi .9
11- Nur Suresi 37
12-Tirmizl. Tac c. 2 s. 197