ALMANYA KATOLİK KİLİSESİ

Bilindiği üzere Hristiyan dünyasının en önemli mezhebi Katolik mezhebidir. Başmda dünya katoliklerinin ruhani lideri durumundaki Papa’nın bulunduğu bu dinî teşkilat geniş tarihi tecrübesi ve sahip olduğu imkanlarla Hristiyan dünya­sının itibar edilen önemli merkezlerinden birisidir.

Mesleği gereği dinî hizmetlerle ilgilenen insanlar için diğer dinî teşkilatlar hakkında sahih bilgiler edinmenin gereği ve zorunluluğu, bugün küçük bir köy haline gelmiş olan dünyamızda izahtan varestedir. Bu yazıda, Katolik Kilisesinin dünyanın en gelişmiş ülkelerinden biri olan ve ülkemiz ile insanlarımızın önemli bir kısmının ilişki içerisinde olduğu ve halen 2 milyonun üzerinde vatandaşımızın yaşadığı Almanya’daki teşkilatlanması tanıtılmaya çalışılacaktır.

İlk önce Alman Anayasasının dinî kurumlar ve cemaatler ile din hürriyeti konusundaki hükümleri, Almanya’da dinî grupların nüfusa göre dağılımları, Ka­tolik nüfusun bölgelere göre dağılımı, Alman Başpiskoposları Kurulu (ki, bu ku­rul Alman Katolik Kilisesi’nin en yetkili organıdır) nun teşkilatlanması, faaliyet­leri anlatılacak, daha sonra ise belirli bir bölgenin dinî idaresi (Rottenburg- Stuttgart Diözesesi) idaresi, faaliyetleri, fonksiyonları ve bütçesi açısından tanı­tılacaktır. Yazımızın sonunda kısa bir değerlendirme yer almaktadır.

ALMAN ANAYASASINA GÖRE DİN VE VİCDAN HÜRRİYETİ

İnsanın en tabii ve temel hakları arasında bulunan "Din ve Vicdan Hürriye­ti" Alman Anayasasında şu şekilde yer almıştır.

Madde 4:

a. “Din ve vicdan hürriyeti ile dinî ve dünyevî fikir hürriyetine dokunula­maz.

b. Dinin serbestçe icrası teminat altındadır.

Almanya Anayasasında dinî kurumlar ile devletin ilişkileri ise şu maddeler­de yer almaktadır.

Madde 137 : Devlet Kilisesi yoktur. Dini topluluklar oluşturma hakkı temi­nat altına alınır. Dinî toplulukların birleşmeleri, devlet sınırları içerisinde hiçbir sınırlamaya tabi değildir. Her dinî topluluk kendi işlerini herkes için geçerli olan kanunların sınırları çerçevesinde bağımsız olarak düzenler ve tayin eder. Halen kamu hukuku kuruluşu niteliğinde olan dinî topluluklar, bu hüviyetini muhafaza ederler. Kuruluşu ve üye sayılarına göre devamlılık gösteren diğer dinî topluluk­lara da talepleri üzerine aynı haklar tanınır. Kamu hukuku niteliğindeki dinî top­luluklar, bölgesel vergi listeleri üzerinden eyalet kanunlarındaki hükümler ölçü­sünde vergi toplamak hakkına sahiptirler. Belirli bir dünya görüşünü ortaklaşa takibetmeyi kendilerine görev edinmiş demeklere de dinî topluluklar gibi mua­mele olunur.

Madde 138: Devletin kanuna, sözleşmelere veya özel belgelere istinaden dinî topluluklara yaptığı yardımlar, bu konuyu eyalet yasama organlarının dü­zenlemesiyle sona erer. Devlet bu konuda temel hükümler koyar. Dinî topluluk ve demeklerin mülkiyet ve diğer hakları, onların ibadet, öğretim ve toplum yara­rına hizmet eden kuruluş ve vakıfları ve diğer servetleri teminat altına alınır.¹

Alman Anayasasında yer alan bu maddeler çerçevesinde bu ülkenin en ö­nemli kurumlan arasında yer alan dinî teşkilatların ülke nüfusuna göre dağılımları şu şekildedir. ¹

ALMANYA’DA DİNİ GRUPLAR

Almanya Cumhuriyeti’nde yaklaşık 80 milyon civarında insan yaşamakta­dır. Nüfusun inanç gruplarına göre dağılımı şu şekildedir:

KATOLİK NÜFUSUN ALMANYA GENELİNDEKİ DAĞILIMI³

* Bu sayı 1992 istatistiklerinde yer almaktadır. Bir evvelki tabloda ise yeni istatistiki bilgi mevcuttur.

ALMAN KATOLİK KİLİSESİ BAŞPİSKOPOSLARI KURULU

Tarihçe : Alman Başpiskoposları (Bischöfe) ilk defa 1848 yılında Würzburg şehrinde bir araya gelmişlerdir. Bu tarihten 1933 yılına kadar (Bayem Başpiskoposluğu dışında) düzenli olarak bir araya gelip çalışmalarına devam et­mişlerdir. Toplantılar düzenli olarak Fulda kentinde yapıldığından "Fulda Baş­piskoposlar Kurulu " olarak anılmıştır.

1965 yılında II. Vatikan Konsülünden sonra Millî Başpiskoposlar Kurulları hukukî bir statü kazanmıştır. (Dekret, Christus Dominus, Nr. 37-38) Bundan 1 yıl sonra Fulda’da toplanan Alman Başpiskoposları kendilerine yeni bir statü verdi­ler ve o tarihten itibaren bu kurulun adı "Alman Başpiskoposlar Kurulu" (Deutschen Bischofkonferenz) oldu. Sözkonusu kurula Başpiskoposlar (Ort- bischöfen-Mahalli Başpiskoposlar) yanında Kutsama Piskoposları (Weihbisc- höfe) ve Apostalisch, Kanonisch (Katolik kilisesinin küçük fraksiyonları) kilise­lerinin temsilcileri de üyedirler.⁴

Organizasyon ve Hizmet Bölgeleri: Alman Katolik Kilisesi 7 ana Başpis­koposluğa ayrılır. Diğer Başpiskoposluklarda bu bölgelere bağlıdırlar. Bölge Başpiskoposluklar ve bunlara bağlı olan yerler.

Alman Başpiskoposlarının genel kurulu kilisenin en yüksek karar organıdır. Genel Kurul toplantısı yılda iki kez yapılır. Toplantılar 3 veya 4 gün sürer ve sonbahar toplantıları her zaman Fulda kantinde yapılmaktadır. Genel kurul dışın­da her Başpiskoposluğun 1 oy hakkına sahip olduğu ve Başpiskoposlar veya tem­silcilerinin katıldığı sürekli kurul her altı haftada bir toplanarak gündemindeki konuları görüşüp karara bağlamaktadır. 1974 yılında kurulan bu kurul Genel Ku­rul kararları dışma çıkamaz.⁵

Alman Başpiskoposlar Kurulu’nun önemli organlarından birisi de Genel Sekreterliğidir. Görevi toplantı ve oturumların hazırlanması ve alman kararların gerçekleşmesini sağlamalâır. Başında bir Genel Sekreter bulunmaktadır. Sekre­terlik bünyesinde, Teşkilat, Medya, Ruhani hizmetler, Dünya Kiliseleri ile İlişki­ler, Hukuk, Genel İdare, Bütçe, İnanç, Genel Problemler, Kilise Hukuku ve Dokümantasyon, İstatistik, Arşiv, Basın ile İlişkiler bölümleri yer almaktadır.

Genel Kurul’da 6 yıl süre ile görev yapacak Alman Katolik Kiliseleri Baş­piskoposları temsilcisi (Başkan) seçimi ile beraber aşağıdaki ihtisas komisyonla­rında görev yapacak olanlarda belirlenmektedir. Almanya Katolik Kilisesi’nin en yüksek organı olan Başpiskoposlar Kurulu’nun yapılanması içerisinde şu komis­yonlar teşkil edilmiştir. 1. İnanç Komisyonu, 2. Ökümene (Evrensel Birlik) Ko­misyonu, 3. Papazlarla ilgili Komisyon, 4. Ruhî görevler ve Kilise Hizmetleri Komisyonu, 5. Ayin düzeni Komisyonu, 6. Toplumsal ve Sosyal Olaylar Komis­yonu, 7. Eğitim ve Okul Komisyonu, 8. Kültür ve Bilim Komisyonu, 9. Medya ile İlişkiler Komisyonu, 10. Dünya Kiliseleri İle İlişkiler Komisyonu, 11. Aile ve Evlilik Komisyonu, 12. Gençlik Hizmetleri Komisyonu, 13. Caritas (Kilisenin Yaşlılara Hizmet ve 3. Dünyaya yardımla ilgili bölümü) Komisyonu, 14. Göç­menler Komisyonu.

Genel Kurul yukarıda bahsedilen her komisyon için bir danışman atayabil- mektedir. Komisyonların görevlerini eksiksiz yapabilmelerini temin edebilmek i­çin çeşitli Başpiskoposluklar özel olarak görevlendirilmişlerdir. Buralarda ciddi çalışmalar yapılmaktadır. İnanç Problemleri ile Genel Sekreterlik, Evrensel Birlik çalışmaları ile Johan-Adam-Möhler Enstitüsü (Paderborn), ayin düzeni ile Ayin Enstitüsü (Trier) Toplumsal ve Sosyal olaylara Bonn’daki Katolik Bürosu, Caritas’la ilgili olarak da Freiburg’daki Alman Caritas Kuruluşu görevlidir.⁶

Faaliyetler : Kilisenin önemli faaliyet alanlarından birisi eğitim alanındaki faaliyetleridir. Bu faaliyet alanlarından birisi eğitim alanındaki faaliyetlerdir. Bu faaliyet atanma, anaokulları, dinî amaçlı okullar, din dersleri, ilahiyat fakülteleri ve gençlerle-yetişkinlerin eğitimi gelmektedir. 1992/1993 öğretim yılında Alman Katolik Kilisesine bağlı olarak 9300 Anaokulu (Kindergarten) bulunmaktadır. Bu okulların çoğunun maddi giderleri bulunduğu yerin cemaati tarafından karşılan­maktadır. Bu okullarda 60.000 civarında Pedagog, Eğitimci, Çocuk Bakıcısı ve Yönetici görev yapmaktadır. Bu öğretim yılında kayıtlı öğrenci sayısı ise 640.000 civarında olup bu saymın %30’unu katolik olmayanlar teşkil etmektedir. (Bu o­kullara önemli sayıda Türk-Müslüman çocuğu da devam etmektedir) Almanya’da varlığını yardımla devam ettiren okulların % 50’sinden fazlasını Katolik okulları oluşturmaktadır. 1992/1993 verilerine göre 1184 Katolik okuluna 302.965 öğ­renci kayıtlı bulunmaktadır. Bu okulların 347’si Nordrhein-Westfalen eyaletinde, 298 tanesi Bayem eyaletinde bulunmaktadır. İki Almanya’nın birleşmesinden sonra Doğu Eyaletlerinde (Katolik nüfusu az olmasına rağmen) yeni okullar a- çıhnıştır. Doğu Berlin’de 4, Sachsen Anhalt ve Thüringen eyaletlerinin her birin­de 8’er adet, Mecklenburg-Vorpemmem’de 1 okul açılmıştır. Din dersleri Ana­yasa gereği bütün okullarda verilmektedir.⁷

Diğer Mezheplerle İşbirliği: Alman Katolik Kilisesi diğer Hristiyan Mez­hebi olan Evangelish (Protestan) Kilisesi ile müşterek çalışma grupları teşkil et­miştir. İki kilise arasındaki en etkili platform Katolik Kilisesi Başpiskoposlar Ku- rulu’ndan 6, Evangelish Kilisesi Kurulu’ndan (EKD) 6 üyenin katıldığı ortak ça­lışma grubudur. Bu grup 1966 senesinde kurulmuştur ve her yıl 2 defa bir araya gelmektedir. Bundan başka iki kilise arasında bir çok ortak komisyonlar ve ça­lışma grupları bulunmaktadır.

Dünya Kiliseleri İle İşbirliği : Almanya Katolik Kilisesi’nin dünya kili­seleri ile işbirliğinde ağırlık noktasını Avrupa teşkil etmektedir. Avrupa içerisin­den Fransa ve Polonya’nın ayrı bir yeri vardır. Alman Başpiskoposları Kuru- lu’nun Başkanı ile Fransız Başpiskoposlarının Başkanı yılda bir kez bir araya ge­lirler, Polonya ile ise iki taraftan 2’şer Piskoposun üye olduğu daimi çalışma gru­bu oluşturulmuştur. Alman Başpiskoposları Kurulu Avrupa Başpiskoposlar Ku- rulu’na ( C C E E ) üyedir. Bu Kurul bütün Avrupa Başpiskoposluklarının aldık­ları bir kararla 1971 yılında kurulmuştur. Amacı işbirliğini teşvik etmek, ortak a­maçlar hakkında uzlaşmak ve karşılıklı bilgi alış-verişini temin etmektir.

Katolik Kilisesi’nin Latin Amerika’daki Kiliselere yardım bölümü kuruldu­ğu 1961 yılından beri 150.000 faaliyeti desteklemiş ve toplam 3 milyar DM yar­dımda bulunmuştur. Faaliyetlerin ağırlık noktasını Papazların eğitimi ve dinî hizmetlerin (Seelsorge) finansmanı oluşturmaktadır.

Alman Katolikleri Misyonerlik Bölümü 160 yıl önce kurulmuştur. Bu bö­lüm kendi faaliyetlerini sürdürmekte sıkıntı çeken 1000 kadar Piskoposluğa yar­dımda bulunmaktadır. Üye aidatları, yardımlar ve faiz gelirleri ile beraber bu bölümün eline yıllık 200 milyon DM geçmektedir ve bu miktarla da 5000 civa­rında faaliyet desteklenebilmektedir. Caritas-Intematıonal’ın görevi, Alman Ka- toliklerinin yurtdışına yapacağı yardımları koordine etmektir. Su baskını, deprem, kuraklık gibi aynı zamanda savaş gibi felaketler esnasında bu kurum direkt olarak yardımda bulunabilmektedir.

Kilise ayrıca çocuklara yönelik olarak 3.000-4.000 arası faaliyet gerçekleş­tirmektedir.⁸

Yayınlar : Alman Başpiskoposlar Kurulu Genel Sekreterliği şu konular üze­rine yayınlar yapmaktadır. 1. Alman Başpiskoposlarının faaliyetleri, 2. Papalık bildirileri, 3. Dünya Kiliselerinden Haberler, 4. Alman Başpiskoposlar Kurulu Başkanı’nın faaliyetleri, 5. İş yardımları, 6. Ortak makaleler. (Evangelish Kilisesi ile birlikte)^{9 10}

ROTTENBURG - STUTTGART BAŞPİSKOPOSLUĞU (Diözese Rottenburg-Stuttgart) İDARE VE ORGANİZASYON

Diözese’nin başında (Başpiskopos) Bischof ve onunla birlikte Danışma Ku­rulu “Domkapitel” bulunmaktadır.

Domkapitel, iki Kutsama Piskopotu, Generalvikar (Genel Papaz adayı), Dombaşpapazı (Domdekan) ve 7 danışmandan meydana gelmektedir. Bu şahıslar aynı zamanda belirli bir bölgenin raportörü hem de bölge sorumlusudurlar. Daha sonra ise (Papazlar Kurulu (Dekanatlarda) ve Piskoposluk Dairesi Kurulları gel­mektedir. Bu kurullar, papazlar, nikah memurları, dekan vekilleri, Kilise Organi­zasyonlarının yetkilileri ve demek temsilcilerinden oluşmaktadır.

Diözese’nin genel idaresini Bischofun görevlendirdiği Genel Papaz adayı yönetmektedir.

Katolik kilisesinin belirli bir bölgedeki organizasyonu demek olan Diözese:

•Piskoposluk Dairesi (Diözese)

•Başpapazlık (Dekant)

• Papazlık (Kilise Cemiyeti şeklinde örgütlenmiştir.)¹⁰

Rottenburg-Stuttgart Diözese’sine bağlı olarak 44 Dekanlık (bir nevi müf­tülük makamı) bulunmaktadır. Bu bölgede 1050 Kilise demeği (Kirchengemeinde) bulunup toplam 2.09 milyon Katolik halk yaşamaktadır. Der­neklerin yarısının üyesi 1500 kişiden az olup, 1/3’ünde Papaz bulunmamaktadır. Toplam olarak 960 papaz Psikoposluk Kumluna bağlı olarak aktiv görev yap­maktadır. Bunlardan başka 70 Papaz 59 Katolik misyonuna bağlı olarak dışarı ülkelerdeki 230.000 Katolik’e (Seelsorge) hizmet yapmaktadır.

Diözese görevlerini bu papazlardan ayrı olarak, 3200 Rahibe, 340 Patres¹¹, 80 Papaz adayı ve gönüllüler vasıtasıyla yerine getirmektedir. Papazlık görevi Papazlarla beraber, 113 Diokone, 177 Konferansçı Vaiz, 270 Cemaat Vaizi ve Vaizeleri ile 680 Din dersi öğretmeni vasıtasıyla yürütülmektedir. (Bu bölgedeki okullarda Katolik Din dersleri için ayrıca hükümet tarafından 3790 öğretmen gö­revlendirilmiştir.)

Kilisenin Eğitim alanındaki faaliyetleri ise şöyledir: 29 bağımsız Katolik o­kulu, Sosyal Pedagoji için 8 meslek okulu, 20 Sonderschule (Özürlüler Okulu), 4 öğrenci yurdu, 20 talim ve eğitim evi ve 3 Konkvickt^{11 12} ‘de eğitim faaliyetleri yü­rütülmektedir.

Kilisenin gençlerle ilgilenmek üzere 90 genç vaizi, Papaz kurullarında ise 13 genç papazı bulunmaktadır. Diözese bölgesinde 6 gençlik evi ve 8 gençlik demeği bulunmaktadır.

Diözese’nin Caritas (Yaşlılara hizmet ve Yurtdışındaki Misyonerlik Faali­yetleri için çalışan bölümü) kısmının elinde önemli imkanlar bulunmaktadır. Bu bölüme bağlı olarak, 18 hastane, 64 huzur ve bakımevi, 21 gençlik ve çocuk yur­du, 22 tedavi evi, 42 özürlülere yardım kuruluşu bulunmaktadır. Bunların yanın­da gençler, bağımlı hastalar, psikopatlar, dış ülkelerden gelenler, hamile kadınlar gibi problemlilere yardım için 140 danışma bürosu, 833 anaokulu, 5 yaşlılara ba­kım okulu, yabancılar için 6 dil kursu, 115 hastabakım ve sosyal yardım evi, ev­sizler için 9 misafirhane,¹³ faaliyetlerine devam etmektedir.

MİSYONERLİK FAALİYETLERİ

Rottenburg-Stuttgart Diözesesi gelişmekte olan 48 ülkede misyonerlik faa­liyeti yapmaktadır. Bu faaliyette 600 misyoner görev almaktadır. Bu elemanlar belirli bir ekole bağlı olarak görev yapmaktadırlar.

Misyonerlik faaliyetleri için Kilise bütçesinden 50 milyon Mark (1990 yılı için) harcanmıştır. Bu paranın yarışma yakın bir kısmı bağışlardan (22 milyon), 15 milyon Mark’ı Dünya Kiliseleri Birliği’nce, 12 milyon Mark’ı Alman Diözeseleri’nce, 1 milyon Markı da diğer kalemlerden karşılanmıştır. Misyoner­lik faaliyetlerinin yapıldığı ülkeler arasında Doğu Avrupa Ülkeleri, Tanzanya, Sudan, Malawi, Etopya, Zaire, Hindistan, Bengladeş, Filipinler, Brezilya, Arjan­tin ve Guatemala gibi ülkeler bulunmaktadır.¹⁴

DİÖZESE’NİN BÜTÇESİ

Diözese’nin Bütçesi yasal Kilise mükellefiyeti vergisi olarak Diözese Ku­rulu tarafından karşılaştırılmaktadır.

1991 yılında bütçe 349 milyon Mark olarak kararlaştırılmış ve gelir ve gider olarak bu rakam gerçekleştirilmiştir. Bu rakamın 250 milyon Markı (%71) Kilise vergisinden, 40 milyon Markı tarihi mükellefiyet dolayısıyla devlet tarafından, 38 milyon Markı kişisel yardımlardan, 21 milyon markı kira ve faizlerden sağlan­mıştır.

1991 senesi içerisinde bu paranın, %67’si geçici ve sürekli olarak çalışan 4672 çalışanının maaşları için, %13.8’i kiliseye bağlı kuruluşların giderleri için, %12.5’i Diözese ve Caritas için ihtiyaç duyulan binalar için, geriye kalan %6.2’si ise ayin düzeni, kiralar seminerler ve eğitim giderleri için harcanmıştır.

Diözese’nin bütçesi yanında Kilise cemaatlerinin de kendi bütçeleri vardır. Mevcut Kilise vergisinin yarısı bu cemaatlere gitmektedir. Bu miktar ise 250 milyon DM’dir. Bundan ayrı olarak Papazlarüstü ve Diözese üstü mezhep vergisi finanse edilmiştir. 1991 yılında bu kalemden elde edilen miktar 51 milyon DM’dir. Bütün bütçenin toplamı ise 551 milyon DM tutmuştur.¹⁵

SONUÇ:

Yukarıdaki bilgilerden anlaşılacağı üzere, Kilise faaliyetlerini daha ziyade Kilise dışında gerçekleştirmektedir. Diğer dinî kurumlara göre daha iyi olan im­kanlarını, eğitim, yaşlı ve haftalara bakım, dinî araştırmalar, felaketzedelere yar­dan gibi hususlara yönelterek Hıristiyan inancını ve ahlâkını kitlelere taşıma ve yayma faaliyetine tahsis etmiş görülmektedir.

Batı’da yaşanan tarihî değişimlere karşı (özellikle Rönesans’tan sonra) Kili- se’nin varlığını devam ettirebilmek için yeni yapılanmalar ve tavırlar geliştirdiği bilinmektedir. Modemizmin getirdiği yeni hayat anlayışına ve problemlere karşı da bugün Kilise etkili bir çalışma içerisindedir. İnsanların hayatını ilgilendiren her konuda kendi görüşlerini açıklama ve yayma imkanlarına sahiptir. Kilise’nin 3. Dünyaya yardım faaliyetleri de dikkati celbeden bir konudur. Zira bugünkü or­ganizasyonu ile kollarını dünyanın dört bir tarafına uzatabilen Kilise bu şekilde kendisine hümanist bir imaj yaratmada başarılı olabilmektedir. Bu açıdan İslam dünyasında “Caritas ” misali bir yardım organizasyonunun bulunmaması bir ek­siklik olarak görülmektedir. Ayrıca kuramlarında (Hastaneler, Anaokulları, U­luslararası Yardım bölümü vb.) istihdam ettiği elemanlar açısından çok farklı bir dinî organizasyon karşımıza çıkmaktadır.

Diğer dinlerle diyalog ve olumlu ilişkiler kurmaya heveslenen herkesin Hristiyan dünyası hakkında daha derin bilgilere vakıf olma zorunluluğu da ken­diliğinden ortaya çıkmaktadır.