İSPANYA’NIN FETHİ VE
ENDÜLÜS MEDENİYETİ

Alparslan AKÇA

Tarık b. Ziyad yaklaşık 50 (670) yılında dünyaya geldi. Askerî yeteneklerinin ve cesaretinin, Emevilerin Kuzey Afrika Valisi Musa b. Nusayr tarafından fark edilmesiyle Kuzey Afrika’da gerçekleştirilen fetihlerde öncü birliklerin komutasına getirildi. Daha sonra 89 (708) yılında ele geçirilen Tanca şehrine vali tayin edildi ve Endülüs’e gönderilinceye kadar bu görevde kaldı.

İspanya’nın fethini kafasına koyan Musa b. Nusayr, önce 91 (710) yılında 500 kişilik birliğini Güney İspanya’ya keşif seferine gönderdi. Sonrasında Tarık b. Ziyad’ı Endülüs’e gidecek birliklerin kumandanlığına tayin etti.

7000 kişilik ordu ile Septe limanından hareket eden ve İspanya’nın en güneyindeki Calpe bölgesine ulaşan Tarık b. Ziyad, fetihten sonra kendi adıyla anılacak olan Cebelitarık’ta (Gibraltar) 28 Nisan 711’de karargâhını kurdu. Burada askerlerinin geriye dönmesini önlemek ve onları cihada teşvik etmek amacıyla bütün gemileri ya da birkaç tanesini sembolik olarak yaktırdığı da rivayet edilir.

En büyük hedefi Cordoba (Kurtuba) şehri olan ve bunun için kuzeye doğru ilerleyen Tarık b. Ziyad, Kuzey İspanya’da da ilk anda önemli bir direnişle karşılaşmadı. Bu arada Musa b. Nusayr’a mektup yazarak yardım istemesi üzerine kendisine 5000 kişilik takviye kuvvetler gönderildi. Böylelikle iç bölgelere doğru da ilerlemeye devam etti. Şezune (Sedona) şehri yakınlarındaki Lekke vadisinde sekiz gün devam eden savaşlar sonunda Vizigot ordusunu yenilgiye uğrattı. (26 Temmuz 711)

Onun görevlendirdiği kumandanlar kısa sürede Malaga (Maleka), Elvira (İlbire) ve Cordoba’yı (Kurtuba) ele geçirirken kendisi de Ecija (İsticce) şehrini ve Vizigotlar’ın başşehri Toledo’yu (Tuleytula) da aldı.

Tarık b. Ziyad’ın gerçekleştirdiği fetihlerden bir yıl sonra Musa b. Nusayr, 18.000 kişilik bir orduyla Endülüs’e geçerek Sevilla, Carmona, Niebla (Leble), Mérida (Mâride) şehirlerini de fethetti ve iki kumandan fetih faaliyetlerini İspanya’nın kuzeyine doğru iki koldan sürdürdü.
Ertesi yıl büyük bir Avrupa bölgesi İslam ordularının eline geçmiş, böylece ilk İslam fetihlerinin son halkasını teşkil eden Endülüs’ün fethi ile İslam tarihinde ilk defa Fransa topraklarına kadar ulaşılmış oldu.

Üç yıl gibi kısa bir süre içinde neredeyse bütün İspanya’nın fethi ve İslam ordularının Fransa içlerine kadar ilerlemesi, İslamiyet’in Avrupa’da yayılması ve Hristiyan İspanya’dan Müslüman Endülüs medeniyetinin doğmasına neden olan önemli bir kırılma noktasıdır.