Toplumun Desteğe Muhtaç Kesimlerine
Sunulan Din Hizmetleri
Dr. Yaşar Yiğit
Din Hizmetleri Genel Müdürü
Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de baş döndürücü bir hızla sosyal, kültürel, ekonomik ve teknolojik değişimler yaşanmaktadır. Bu değişim ve dönüşümler olumlu birtakım gelişmelere yol açarken bir taraftan da sosyal ilişkilerde zayıflama, çözülme, bireyselleşme, ötekileştirme gibi olumsuz sonuçlara sebep olabilmektedir. Ekonomik problemler, göç, savaş, terör, doğal afetler, aile içi geçimsizlik ve boşanmalar, kültürel ve ahlaki erozyon toplumdaki dezavantajlı kesimin oranını her geçen gün artırmaktadır. Yaşam mücadelesinde zorlanan, maddi olduğu kadar manevi açıdan da korunmaya ve desteklenmeye ihtiyaç duyan bu kesimlere el uzatmak, köklü kurumsal yapısı ve temsil ettiği değerler dikkate alındığında Başkanlığımızın asli vazifelerinden biridir.
Başkanlığımız kuruluşundan itibaren uzunca bir süre ibadet ve fetva hizmetlerini yerine getirmiştir. Ülkemizde yaşanan ekonomik gelişmeler, toplumsal değişimler ve bunların ortaya çıkardığı yeni hayat şartları din hizmetlerinde yeni ihtiyaçlar ortaya çıkarmış ve Başkanlığımız yeni görev alanlarıyla tanışmıştır.
1 Temmuz 2010 tarihinde TBMM‘de kabul edilen 6002 Sayılı Yasayla Başkanlığın görevleri ve hizmet alanları yeniden belirlenmiştir. Bugüne kadar genellikle ibadet ve fetva hizmetleri sunan Başkanlığa dünyanın ve toplumun ulaştığı yeni seviyeye uygun olarak yeni görevler tevdi edilmiştir. Bu bağlamda en dikkat çeken yeni görev alanı cami dışında topluma sunulan hizmetlerdir. Başka bir ifadeyle Başkanlık ceza infaz kurumu ve tutukevleri, çocuk ıslahevi, huzurevi, sağlık kuruluşları ve benzeri yerlerdeki vatandaşlarımıza irşat hizmeti götürmek, aile, kadın, gençlik ve toplumun diğer kesimlerine yönelik dinî konularda aydınlatma ve rehberlik yapmakla görevli kılınmıştır.
Söz konusu kanunun yürürlüğe girmesinden sonra Başkanlığın topluma yönelik hizmetlerinde yeni bir dönem başlamış ve buna uygun yeni uygulamalara geçilmiştir. Yukarıda sayılan görevlerin yerine getirilmesi için “din hizmetleri” kavramı içine gerektiğinde insanlara manevi destek ve dinî rehberlik hizmetleri sunmak dâhil edilmiştir. Zira doğum, sünnet, evlenme, hastalanma, tutukluluk, mahkûmiyet, olağanüstü hâllere maruz kalma ve ölüm gibi hayatın önemli dönüm noktalarında insanların yanında olmak, onlara manevi destek sağlamak ve rehberlikte bulunmak her geçen gün daha da önemli hâle gelmekte ve bu yöndeki talep ve beklentiler artmaktadır.
İbadet ve irşat hizmetleri, insanların dinî bilgi sahibi olmalarını ve dinî yaşantılarında onlara kılavuzluk etmeyi hedefler. Manevi rehberlik ve destek hizmetlerinin hedefi ise insanların ve toplumun ruh sağlığına ve hayatta karşılaştıkları problemlerin üstesinden gelmelerine katkı ve destek sağlamaktır. Bu itibarla söz konusu hizmetler, dinî kurumların üzerinde önemle durdukları bir alandır. Bu hizmetleri yaparken milletimizin huzur ve saadetinin teminatı olan maneviyatının güçlendirilmesi ve dinin manevi desteğinin ihtiyaç duyulan her alana ulaştırılması ilkesinden hareket edilmektedir.
Başkanlığımızca topluma sunulan manevi destek ve bakım hizmetlerinin en önemlilerinden biri aileye yönelik hizmetlerdir. Çünkü günümüzde yaşanmakta olan toplumsal değişim, en çok aileyi etkilemekte, doğal olarak toplum da bundan payını almaktadır. Bu nedenle dinî kurumlar aile ile toplumsal yapı arasındaki bu karşılıklı ve güçlü etkileşimi dikkate almak zorundadır. Diğer taraftan aile ile din arasında da sıkı bir bağ vardır. Din, ailenin kuruluşuna, işleyişine ve sonlanmasına dair hukuki ve ahlaki prensipler getirirken, aile de bir bütün olarak dinî, ahlaki ve kültürel değerlerin korunması ve sonraki nesillere aktarılmasında önemli bir rol üstlenir. Bu ilişkiler ağı, toplumu din konusunda aydınlatma görevi olan Başkanlığımızın “aile” başlığı altında etkin çalışmalar yapmasını gerektirmektedir. Bu sebeple millî ve manevi değerlere bağlı bir aile yapısının korunması; ailenin sosyal, ekonomik ve kültürel değişimler sonucu karşı karşıya kaldığı riskler ve yeni sorun alanları karşısında dinî bilgi ve manevi destekle güçlendirilmesi; dinî ve ahlaki değerlerin taşıyıcısı olan ailenin bu işlevselliğinin canlı tutulabilmesi, yürütülmekte olan hizmetlerin önemli bir amacını teşkil etmektedir. Bunun yanında kadın ve çocuğun toplumdaki statüsünün korunması ve mağduriyetler karşısında manevi destekle güçlendirilmesi de aileye yönelik hizmetlerin amaçları arasında yer alır. Aileye yönelik hizmetleri yürütmek ve koordine etmek üzere 81 il müftülüğü bünyesinde kurulmuş bulunan aile bürolarının sayısı 165 ilçe ile birlikte 246’ya ulaşmıştır. 2011 yılından bu yana bürolarda görev yapmak üzere toplam 467 personelimiz eğitim seminerine katılmıştır. Büroların alt yapısını oluşturmak üzere Başkanlığımız ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı yayınları bütün bürolarımıza gönderilmiştir. Aile bürolarında kişisel danışmanlık ve dinî rehberlik hizmetleri, topluma yönelik bilgilendirme çalışmaları, çeşitli vesilelerle geniş katılımlı toplantı ve konferanslar tertip edilmekte, hizmet kalemleri her geçen yıl çeşitlenmektedir.
Öte yandan şehirleşmeye paralel olarak artan, kişisel dinî danışmanlık talepleri, ceza infaz kurumlarındaki vatandaşlarımıza yönelik manevi destek hizmetleri, sosyal bakım merkezlerinde bulunan çocuk, kadın ve yaşlılara, ayrıca yataklı tedavi gören hastalara yönelik manevi bakım hizmetleri de toplumsal bir realite olarak din hizmetlerinin alanlarını oluşturmaktadır.
Topluma sunulan hizmetlerin en önemli başlıklarından birisini de ceza ve tutukevlerindeki vatandaşlarımıza yönelik hizmetler teşkil etmektedir. Ülkemiz genelinde bulunan 362 ceza infaz kurumunda din hizmeti sunulmaktadır. Söz konusu hizmetler 183 kadrolu cezaevi vaizi ve değişik unvanlarda görevlendirilen 411 personel ile yürütülmektedir. Bunlara ilaveten atama işlemlerine başlanmış bulunan 350 vaiz de cezaevlerinde görevlendirilecektir. Şu anda muhatap kitlenin %95’ine ulaşılmıştır; yeni görevlendirmelerle birlikte bu rakamın %100’e çıkması amaçlanmaktadır.
Cezaevi din hizmetleri, din ve ahlak bilgisi dersi, Kur’an-ı Kerim öğretimi, manevi rehberlik, konferans, özel gün ve gecelerde gerçekleştirilen etkinlikler, koğuş ziyaretleri ve sohbetleri, bilgi yarışmaları, Kur’an ziyafeti vb. etkinliklerle yürütülmektedir. Bu hizmetlerle, hükümlü ve tutukluların rehabilitasyonu ve topluma yeniden kazandırılmasında kurumsal anlamda önemli bir sorumluluk yerine getirilmektedir.
Toplumun diğer katmanlarıyla birlikte ilgi ve korunmaya muhtaç gruplara sunulacak dinî rehberlik hizmeti de önemli bir başlığı oluşturmaktadır. Bu bağlamda 2012 yılında 74 ilimizde sosyal hizmet kurumlarında 5.786 faaliyet icra edilmiştir. Standardizasyon çalışmaları ve hizmet içi eğitim seminerleri neticesinde hem hizmetlerin ülke geneline yayılması ve daha programlı hâle gelmesi hem de donanımlı personel sayısının artması sağlanmıştır. Bu gelişmeler sosyal hizmet kurumlarında gerçekleştirilen faaliyet sayısına yansımış 2011 yılında 3.136 olan faaliyet sayısı yaklaşık iki katına çıkmıştır.
Manevi bakım ve desteğe ihtiyaç duyan gruplardan bir diğeri ise yaşlı ve bakıma muhtaç kesimlerdir. Bu bağlamda huzurevlerinde ikamet etmekte olan yaşlı ve bakıma muhtaç vatandaşlarımıza din hizmetleri sunmak Başkanlığımız hizmetlerinin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.
Ülkemiz genelinde 53 ilde bulunan 105 huzurevine 533 Başkanlık personeli düzenli olarak ve özel günlerde ziyarette bulunmakta ve buralarda sohbetler yapmaktadır. Bu mekânlarda değişik vesilelerle Kur’an ziyafeti ve ilahi dinletileri programları düzenlenmektedir. Hizmetlerin belirli bir düzen ve verimlilikte icra edilebilmesi için ilgili Bakanlık, kurum ve kuruluşlarla işbirliğinin artırılmasına yönelik çalışmalar yürütülmektedir.
Başkanlığımızca toplumun yardıma muhtaç kesimlerine yönelik sunulan hizmetlerin ve bu hizmetlerin etkinliğinin artırılması ve daha geniş kitlelere ulaştırılabilmesini temin amacıyla hizmet içi eğitimlere ağırlık verilmekte ve sosyal hizmet alanlarında kullanılmak üzere çeşitli materyaller geliştirilmektedir.
Sosyal rehabilitasyon merkezlerinde yürütülen bu hizmetlerin yanında, Türkiye genelinde cami görevlilerimizin çevrelerinde ikamet etmekte olan manevi ilgi ve desteğe ihtiyaç duyan vatandaşlarımıza yönelik olarak yapmakta oldukları geleneksel hizmetlerin, belirli bir plan ve sistem içerisinde yürütülmesini temine yönelik bir çalışma başlatılmıştır. Buna göre her görevlimiz bölgesinde yaşayan, ulaştığı ve hizmet götürdüğü engelliler, yatağa bağlı hastalar, 80 yaş üstü yaşlılar, ileri derecede fakirler, ihtiyaç sahibi öğrenciler, madde bağımlıları ve şehit-gazi aileleri gibi gruplara yönelik yardım ve manevi destek çalışmalarını müftülüklerin rehberliğinde sürdürmektedir.
Her geçen gün daha da çok sayıda insanın ihtiyaç duyduğu bu hizmetlerin istenen seviye ve derinlikte sunulabilmesi için, Başkanlığımız üniversiteler, çeşitli kamu kurum ve kuruluşları ve sivil toplum örgütleri ile müşterek çalışmalar yapmaktadır. Bu amaçla yapılan protokollerle sunulan hizmetlerin kapsamı her geçen gün daha da ileriye gitmektedir.