MİLÂDÎ TAKVİM (Güneş Takvimi)

Takvim, tarihlendirmede kullanılan zaman ölçüsüdür. Takvim, zamanı günlere, aylara, yıllara bölme metodudur. insanlar zamanı ölçerken ölçü aracı olarak Güneşi ve Ay’ı kullanmışlardır.
Güneşi kullananlar; dünyanın güneş etrafında bir tam dönüşünü esas almış ve bir yılı 365 gün 6 saat olarak kabul ederek Güneş Takvimini oluşturmuşlardır.
Ay’ı kullananlar, Ay’ın Dünya etrafında 12 kez dönmesi sonucu bir yılı (12 x 29.5 =354) (355) gün olarak alan takvim sistemiyle de Ay Takvimini oluşturmuşlardır.
Eski toplumlar; dinî törenler için, Ay’ın günlük hareketlerine dayanan Ay Takvimini, resmi törenler, devlet ve tarım işleri için de güneşin günlük ve yıllık hareketlerine dayanan Güneş Takvimini geliştirmişlerdir.
Takvimlerin tarihçesine girmeksizin özetleyecek olursak:
Mısırlılar, Hintliler, Çinliler ve Sümerler resmî olarak devlet işlerinde 30’ar günlük 12 aydan oluşan 5 ilave gün ile 365 günlük, Aztek’ler ve Maya’lar resmi tören ve tarım için 20’şer günlük 18 aydan oluşan, artı 5 gün ile 365 günlük bir Güneş Takvimi kullanmışlardır.
Modern takvimin ilk düzenlemesini Roma diktatörü julius Sezar yapmıştır. Sezar’ın iktidara geldiği yıllarda Romalıların kullandığı ay takvimi allak bullak olmuş, Sezar, Güneş takvimini kullanan astronom İskenderiyeli Sosigenes ile tanıştıktan sonra takvim reformunu gerçekleştirmiştir.
Julyen takvimi, M.Ö. 46 yılında Roma imparatoru julius Sezar tarafından İskenderiyeli astronom Sosigenes’in tavsiyesi üzerine; Dünyanın Güneş etrafında dolanımını esas alan 365.25 günlük takvim sistemine geçilmiş, 4’e bölünebilen artık yıllar 366, diğerleri ise 365 gün kabul edilmiştir. Ocak ayı da yılbaşı olarak kabul edilmiştir.
Takvimde gerçekleştirilen reformdan önce Roma’da günlerin sayılması konusunda düzensizlik görülmüştür. Bu yıl, 12 ay yerine 15 ay; 355 gün yerine 445 gün sürmüş, Şubat ayının 23. günü arkasından 23 günlük bir ay, Kasım ayının son günü ile Aralık ayının ilk günü arasına biri 33 günlük, biri de 34 günlük iki ’ekstra ay’ eklenmiştir. Bu değişiklik, iç karışıklıklara ve isyanlara sebep olmuş, bu yıla ’Karışıklıklar Yılı’ denilmiştir.
Julius Sezar’ın öldürülmesinden sonra, takvimde yaptığı ıslahat sekteye uğramış, 4 yılda bir artık yıl yerine, 3 yılda bir artık yıl uygulamaya başlamışlar, böylelikle 36 yılda 9 yerine 12 artık yıl eklenmiş oluyordu. M.Ö. 8.yılda Augustus bu kaymayı düzeltmek için 12 yıl süreyle artık yılın uygulamasını durdurmuş, M.S. 5. yıldan itibaren Jülyen Takvim Reformu muntazaman uygulamaya konulmuştur. Bu tarihten önceki 50 yıla da yanlış julyen yılları denilmiştir.
jülyen takvimi yürürlüğe girmiş olmasına rağmen uygulamada; dört yılda bir gün eklemekle takvim yine kesin bir şekilde düzeltilememiş, bir dönencel yılın 365.2422 gün oluşundan kaynaklanan fark; bir yılda 11.23 dakika, 131 senede 1 gün, 1000 yılda 7,5 gün, 1257 yılda (İznik Konsilinden 1582 yılına kadar) fark 9.8 (yaklaşık 10) gün güneş yılından geri kaldığı anlaşılmıştır. julyen takviminde görülen bu düzensizliğin giderilmesi için M.S. 1582 yılında Papa XIII. Gregorius, jülyen Takviminde reform yapılmasını emretti. Yapılan reform neticesinde:
* 4 Ekim gününü takip eden gün 5 Ekim değil de, 15 Ekim olarak uygulanması,
*Son iki rakamı 0 ile yıllardan 400’e bölünebilen (I600, 2000 gibi) yılların artık yıl, 1 700, 1800 ve 1900 gibi sonu iki sıfırla biten yılların da normal yıl olarak kabul edilmesi,
* Hz. İsa’nın doğum günü tarih başlangıcı olarak alınması kararlaştırılmıştır.
Papa’nın ve Vatikan’ın otoritesini tanımayan reformistlerin yüzünden takvim reformu yayılmasında zorlanmış ve Papa’yı tanımayan Protestanlar Papa’nın takvimini de tanımadıklarından Avrupa’nın bir Protestan kentinde ayın 1’i iken, birkaç kilometre ötedeki Katolik köyünde ayın 11 ’i olmuştur.
Gregoryen Takvimi; Fransa, Danimarka ve Hollanda’nın Katolik kesiminde 1582, Almanya’nın Katolik devletlerinde 1584, Polonya’da 1586, Macaristan’da 1587, Protestan Almanya ve Hollanda’da 1700, İsviçre’nin Protestan kantonlarında 1701, Ingiltere’de 1752, isveç’tel 753, İrlanda’da 1782, Türkiye’de 1926 kullanılmaya başlanmıştır.
Müslüman Türk dünyasında Selçuklu Sultanı Cela- leddin Melikşah, Ömer Hayyam’ı Rey’deki gözlemevine çağırmış ve güneş takvimi yapma görevini vermiştir. "Celalî Takvimi" adıyla güneş senesine dayanan bir takvim yapmıştır. Bu takvimde ilkbaharın ilk günü yılbaşı sayılıyordu. Celalî Takvimi Gregorien takviminden daha az hatalı idi. Greorgien takviminde 3330 yılda 1 günlük hata oranı olurken; Celali takviminde 3770 yılda 1 gün hata oluyordu.
Osmanlı Devleti’nde Ay takvimi dediğimiz Hicrî takvim kullanılmıştır. H/1089-M/1678 yılından itibaren muamelât ve resmî kayıtlarda, H/1256-M/1840 yılından itibaren de kapsamı genişletilerek Rumî takvime geçilmiştir.
Miladî yılın Rumî yıla çevrilmesi:
Miladî tarihten 584 (Ocak ve Şubat ayları için 585), Ay tarihinden 13 rakamı çıkarılırsa Rumî tarihe çevrilmiş olur.
Miladî yılın Rumî yıla çevrilmesi:
Rumî tarihe 584 (Ocak ve Şubat ayları için 585), Ay tarihine 1 3 rakamı eklerseniz Miladî tarihe çevrilmiş olur.

1425 Cemaziyelevvel hilâli:
6 Haziran 2005 Pazartesi günü Greenwich saatiyle 21.56’da İçtima, 7 Haziran Salı 11.56’da Ru’yet olacak, hilâl ilk defa Asya kıtasının doğusundan itibaren görülmeye başlayacaktır.