EŞLER ARASI SAYGI VE
TAKDİRİN ÖNEMİ

Büşra BOZKURT
Psikolog

Aile, toplumun temel yapı taşıdır; dolayısıyla evlilikler toplumun temelini oluşturur. Evliliklerin sağlıklı olması, yalnızca çiftlerin ruh sağlığını değil aynı zamanda toplumun genel sağlığını da etkiler. Bir ilişkinin sağlıklı olması için ise üç temel kavrama ihtiyaç vardır: sevgi, saygı ve güven. Bu üç kavramı, bir masanın üç ayağı gibi düşünebiliriz; eğer biri eksikse masa ayakta kalamaz. Bu yazıda sizlerle bu üç kavramdan biri olan “saygı” üzerine konuşacağım.
Saygı, kişinin kendi düşünceleri ve duygularıyla karşısındaki kişinin düşünceleri ve duyguları arasındaki farklılıklara gösterdiği tutumdur. Bu tutumun saygılı olması için kişinin, muhatabını eleştirmeden ve yargılamadan kabul etmesi gerekir.
Toplumumuzda genellikle eleştirilerek büyütülen bizler için, ilişkide olduğumuz kişileri oldukları gibi kabul edip eleştirmemek zor olabilir. Çocuklar, anne babalarını bir sahneyi izleyen seyirci gibi gözlemler; onların birbirlerine, kendilerine ve diğer insanlara karşı tutumlarını benimser ve kendilerine yeni bir dil oluştururlar. Çocukken öğrendiğimiz bu dil, ilişkilerimizin dili olur. Eğer öğrendiğimiz dil eleştirel bir dil ise bunu en çok kendimizle olan iletişimimizde kullanırız. Başkalarını kırmamak için saygımızdan söyleyemediğimiz en ağır cümleleri kendimize söylemekten çekinmeyiz. Saygı, iletişimde olmazsa olmazdır. Ancak, kendimize saygılı olmayı öğrenmeden başkasına nasıl saygılı olabiliriz ki?
Önce Kendimize Saygı Duymalıyız
Saygı, iletişimin başlangıcıdır. İletişimin en önemli özelliği ise çift taraflı olmasıdır. İletişimde olduğum kişi bana karşı ayna görevi görür; ona baktığımda hissettiğim duygu aslında kendimin yansımasıdır. Kendimi fark etmedikçe ilişkilerimde aynı kısır döngüyü yaşarım. İlişkide olduğum kişilere karşı, düşüncelerimin ve duygularımın onlarla ilgili olduğunu düşünürüm. Düşüncelerimiz ve duygularımız bizim sorumluluğumuzdadır; problem bende ise çözüm de bendedir. Örneğin, ebeveynlerim tarafından eleştirilerek ve benliğime saygı gösterilmeden yetiştirilmişsem bu “yetersizlik” duygusu ile dolu bir yaşam sürmeme neden olur ve bu duyguyu yaşantım boyunca pekiştirmeye çalışırım. Farkındalıkla bu problemi çözmezsem hayatıma aynı tür insanları farklı rollerde çekerim; narsist bir eş, zorba bir patron gibi. Yetişkin bir birey olarak yapmam gereken ilk şey, kendime saygı duyup bu kısır döngüden çıkmak olmalıdır. Eğer saygının yansımasını bekliyorsam önce kendime saygı duymalıyım. Kendi ihtiyaçlarımı karşılamadığım sürece başkasının bunları karşılamasını bekleyemem. Yetişkin bir birey olarak bu sorumluluğu almalı ve öz saygımı ve şefkatimi pekiştirmeliyim.
Bu süreçte saygı ve şefkat, ilişkilerimizi sağlamlaştırmanın anahtarlarıdır. Kendimize gösterdiğimiz saygı, diğerleriyle kurduğumuz sağlıklı ilişkilerin temelini oluşturur. Kendimize ve diğerlerine karşı saygılı olmak, daha anlayışlı ve sevgi dolu bir toplumun kapılarını aralar.
Evliliklerde Eşler Arası Saygıyı Zedeleyen İletişim Hataları
İletişim, bilinçli veya bilinçsiz olarak kendi düşünce ve duygularımızı muhatabımıza aktarmamızı, muhatabımızın düşünce ve duygularını da anlamamızı içerir. İletişimdeki sorumluluğumuz, yalnızca kendimizi doğru bir şekilde ifade etmekle kalmayıp karşımızdaki kişiyi doğru bir şekilde anlamayı da gerektirir. Doğru anlamak için doğru dinlemek esastır ve doğru dinleme olmadan sağlıklı bir iletişim mümkün değildir. İşte ilişkilerimizde yaşadığımız bazı iletişim hataları:
Eşimizi Değiştirmeye Çalışmak: İnsan zihni her kavramı kategorize eder. Büyürken ebeveynlerimizden ve çevremizden aldığımız izlenimlerle zihnimizde “eş” kavramını oluştururuz. Eşimizin bu şablona uymasını bekleriz ve uygun olmayan davranışlar gördüğümüzde değiştirmek için çaba gösteririz. Bu, ilişkide derin bir kısır döngüye yol açar. İlk bilinmesi gereken kural şudur: Kimse kimseyi değiştiremez. İnsanlar ancak kendi hür iradeleriyle değişirler. Eşimi olduğu gibi kabul etmediğim sürece, değiştirmeye çalıştıkça o da bana karşı savunmaya geçecektir. Çünkü hiç kimse, varlığına saygı duyulmayan bir ortamda kendini güvende hissetmez. Eşime saygı duyabilmem için onun kişiliğini olduğu gibi kabul etmem gerekir. İlişkide değişim istiyorsam bunu zihnimi değiştirerek sağlayabilirim. Eşinizle ilişkiniz kısır döngüye mi girdi? Belki de zihninizdeki “eş” kavramını gözden geçirmeniz gerekmektedir.
Geçmişi Sürekli Gündeme Getirmek: Çatışmalar ilişkilerin bir parçasıdır ve evlilikler çatışmalarla gelişip değişir. Çatışmalara bakış açımız önemlidir. Bir tartışmadan sonra iki seçenek ortaya çıkar: Birincisi, unutmayıp bedel ödetmeye devam etmek; ikincisi ise ders alıp öğrenmeye devam etmek. Eğer ilk seçeneği tercih edersek evliliğimizde şikâyet edilecek alanlar artar. Şikâyet yerine öğrenme alanına geçtiğimizde tartışmalar bizi, eşimizi ve ilişkimizi geliştirir, dönüştürür. Affetmek -zor olsa da- hem fiziksel hem de ruhsal sağlığımız için önemlidir.
Güç Savaşına Girmek: Eşinizle bir tren yolculuğu yaptığınızı düşünün; karşılıklı oturduğunuzda aynı manzarayı göremezsiniz. Biriniz geleni diğeri gideni görür. Evlilik bir yolculuksa eşiniz ve siz bu yolda yoldaşsınız. Eşinizi rakip olarak değil yoldaş olarak görürseniz uyum sağlamak daha kolay olur. Güçlü olan değil uyum sağlayan hayatta kalır. İlişkinizi sağlam temeller üzerine kurmak için güç savaşları yerine uyum sağlayacak ortak noktaları bulmalısınız.
Sürekli Eleştirmek: Hayatımızdaki insanları yargılamak anlaşılabilir bir durum olabilir ancak eleştiriyi yargılamadan ayırmak önemlidir. Eleştiri, sadece belirli davranışlara değil kişinin karakterine ve kişiliğine yönelik olabilir. Sağlıklı iletişim için şikâyetlerimizi genelleştirmeden, saygılı ve uygun bir üslupla ifade etmeliyiz.
Zihin Okumak: Zihin okuma, iletişim hatalarımızdan biridir. Karşımızdaki kişinin jest ve mimiklerini kendi zihinsel kategorilerimize göre yorumlarız. Bu tür yorumlar genellikle yanılgıya yol açar. Duygularımızı ve düşüncelerimizi açık ve net bir şekilde ifade etmek, iletişimdeki sorumluluğumuzdur. Doğru söz yanlış üslupla ifade edildiğinde işlevsiz hâle gelir; doğru üslupla ne söylemek istediğimizi açıkça ifade etmek evliliğimizin saygınlığını artırır.
Unutmayın ki değişim sizden başlar. Saygı, sevgi ve değer görmek istiyorsanız bunları önce kendinize sunmalısınız. Kendinize saygı gösterdikçe eşinize olan saygınız artacak ve aranızdaki iletişim yeni bir boyuta taşınacaktır.