DİKİZ AYNASI

Muhammed Kâmil YAYKAN

Dorothy Levitt

Ulaşım, günlük hayatımızın bir parçası. Her gün ama her gün gitmeye çabaladığımız okullar, işler; dönülecek evler, sımsıcak yuvalar. Otobüsler, bisikletler, tramvaylar, otomobiller ve niceleri…

Bir kısmı otonom sisteme geçmiş olsa da bu araçların ekseriyeti bir sürücü marifetiyle sevk ve idare ediliyor. Makinist, kaptan veya şoför hepsinin aynı amaca hizmet eden bir yol arkadaşı var: Dikiz aynası.

Temel prensibi aracın sürücü tarafından görünmeyen, kör nokta diye tabir edilen kısımlarının görülmesine katkı sağlamak olan dikiz aynası; kelimenin tam anlamıyla hayat kurtarıyor. Gelişen teknoloji ile birlikte aynaların yerini kameraların almasına rağmen işlevi değişmiyor, sadece kullanılan materyal “güncelleniyor”.

Dikiz aynalarının sayıları, taşıtın büyüklüğü ve kullanım amacına göre değişebiliyor. Ancak biri içte ikisi de dış sağ ve dış solda olmak üzere araçlarda genellikle üç tane dikiz aynası kullanılıyor. Meşhur ifadeyle her gün direksiyon sallayan yüzlerce, binlerce kişi kim bilir kaç defa bu aynalara bakıp etrafını, diğer araçları ve yayaları kontrol ediyor?

• Dikiz aynası fikri ilk olarak girişteki o meşhur sözünü alıntıladığımız İngiliz, yarış pilotu ve zamanının hız rekortmeni olan Dorothy Levitt tarafından ortaya atılıyor. Yeri gelmişken bahsedelim: Dikiz aynası ile ilgili bu söz, Dorothy Levitt’in The Woman and The Car isimli kadınları araç kullanmaya cesaretlendirme aracıyla yazdığı ve sürüşe dair bazı teknikleri anlattığı kitabında yer alıyor. Levitt, başta kraliçe olmak üzere “kraliyet ailesine araba kullanmayı öğreten kadın” olarak da tarihe geçiyor. Kitap 1909 yılında ilk baskısını yapıyor. Kitabın ücretsiz dijital kopyalarına internet üzerinden rahatlıkla ulaşılabiliyor.

• Dorothy Levitt’in dikiz aynası fikri kısa bir süre içinde Amerikalı yarış pilotu Ray Harroun’un dikkatini çekiyor. Ve 1911 yılında Indianapolis 500 yarışında kullandığı Marmon marka aracının kaportasına bir ayna yerleştiriyor. Dikiz aynasının bir araçta ilk kez yerleşik olarak kullanıldığı bu yarışta Harroun büyük bir avantaj yakalıyor ve “Yaban Arısı” ismini verdiği aracıyla yarışı birincilikte tamamlıyor. Bunda en önemli yardımcısı ise dikiz aynası. Çünkü o zamanki yarışlarda araçlarda iki kişi bulunuyor. Pilot aracı kullanırken yanındaki teknisyen de etrafı kolaçan edip diğer araçları yarışmacıya söylüyor. Yani aslına bakılırsa bir nevi dikiz aynası vazifesi üstleniyor.

• Son olarak iç dikiz aynasının çok bilinmeyen bir özelliğinden bahsedelim. Direksiyon başına geçen her sürücü geceleri arkadan gelen araçların farlarından çokça şikayetçi olur. Bu hepimizin sıklıkla yaşadığı, sıkıntılı bir durumdur. Bunu engellemek ise çok basit. Dikiz aynasının altındaki mandalı tutun ve kendinize doğru çekerek aynanın açısını değiştirin. Ayna katmanlı bir yapıya sahip olduğu için arka camdan kırılarak yansıyan ikinci görüntü ile siz arkanızı hiçbir şey değişmeden göreceksiniz. Öte yandan biraz önce gözünüzü rahatsız eden ışık huzmeleri ise aynadan yansıyıp yukarı gidecek. Dilerseniz deneyin, sonrasında da “İyi ki bu bilgiyi okumuşum.” diyeceksiniz.