Makale

AKLİYAT - 134340

Muhammed Kâmil YAYKAN

134340

Gezegen mi yoksa cüce gezegen mi? Güneş Sisteminin içinde mi yoksa dışında mı? Yeri tam olarak nerede? Nasıl bir yörüngesi var ki Güneş etrafındaki turunu 248 yılda tamamlar?

Plüton. Yapılan anketlere göre Güneş Sistemi’nin en sevilen gezegeni. Koskocaman kalbiyle fersah fersah uzaktan içimizi ısıtmayı başaran buz ve kaya kütlesi.

Takvimler 18 Şubat 1930’u gösterdiğinde Amerikalı astronom Clyde Tombaugh, dünya tarihine geçecek bir keşfe imza attı. Gökyüzüne, uzayın en derinine çevirdiği teleskobuyla çektiği görüntüleri sistematik imajlama adı verilen bir teknikle levhalara yansıtıp iki fotoğraf arasındaki farklılıkları tespit etmeye çalışıyordu. Şimdi hayal edin, üzerinde binlerce küçük nokta olan iki levha arasındaki minicik bir farklılığı tespit etmek... Samanlıkta iğne aramak... Tombaugh, ocak ayının 23’ü ve 29’unda çektiği iki görüntü arasında küçük bir noktanın yer değiştirdiğini gözlemledi. Bu bir gezegenin varlığını açıklayan en büyük delildi. 13 Mart’a gelindiğinde Harvard Kolej Gözlemevi bu keşfi doğruladı ve Güneş Sistemi’nin 9. gezegeni olarak Plüton kitap sayfalarındaki yerini aldı.

BİLİYOR
MUSUNUZ?

  • Plüton’un gezegen olup olmadığı uzun yıllar boyunca tartışıldı. Ta ki 2006’da yapılan Uluslararası Astronomi Birliği genel kuruluna kadar. Bu toplantıda alınan kararlarla gezegenler tasnif edilerek gezegen olma kriterleri getirildi. Bu kriterlere göre Plüton gezegenlikten çıkarıldı ve “Cüce Gezegen” olarak tanınmaya başlandı.
  • Plüton’un bilinen beş tane uydusu vardır: Charon, Styx, Nix, Kerberos ve Hydra. Bunlardan en dikkat çekeni ise Charon’dur. Plüton’un yaklaşık sekizde biri büyüklüğe sahip Charon hem Plüton tarafından çekilir hem de Plüton’u çeker. İkili sistem olarak adlandırılan bu yapıda Plüton ve Charon kütleçekimsel olarak birbirine kenetlenmiş vaziyettedir. Şimdi sıkı durun. Bu kenetlenme öylesine dengelidir ki tıpkı bizim Ay’ın sürekli aynı yüzünü gördüğümüz gibi bu iki gök cisimi de birbirinin aynı yüzüne bakar durur. Tıpkı bir sopanın iki ucundaki topların birbirlerinin hep aynı yüzünü görmesi gibi.
  • Plüton öylesine soğuktur ki bilinen hiçbir canlı, hayatına orada devam edemez. Üç aşağı beş yukarı değişkenlik gösterse de Plüton’un sıcaklığı -230 derece civarındadır.
  • Bu şirin gezegenin bilinen en net fotoğrafı ise keşfinden tam 85 yıl sonra çekilmiştir. NASA tarafından dış uzayı araştırmak için gönderilen New Horizons (Yeni Ufuklar) isimli uzay aracı, Temmuz 2015’te Plüton’un yaklaşık 450 bin kilometre uzağından geçerken deklanşöre bastı. “Plüton’un Kalbi” olarak adlandırılan bu fotoğraf dört buçuk milyar kilometre öteden bize sevgisini gönderen bir gezegen olarak tüm dünyada yankı uyandırmıştır.
  • Son olarak başlığı merak edenler için 134340’ı açıklayalım. Astronomide her gök cismine bir kod verilir. 134340 da Plüton’un gök cisimleri arasındaki evrensel kodudur.