Makale

DÜNDEN BUGÜNE İHTİSAS EĞİTİMİ

DÜNDEN BUGÜNE
İHTİSAS EĞİTİMİ
Kadir DİNÇ
DİB Eğitim Hizmetleri Genel Müdürü
Diyanet İşleri Başkanlığımız, yürüttüğü din hizmetlerinin daha etkin ve toplumun ihtiyaçlarına cevap verebilecek güncellikte olabilmesi için personelinin bilgilerini yenileme ve becerilerini geliştirme çalışmalarına aralıksız devam etmektedir. Bu çalışmaların en önemlilerinden birisi de Dini Yüksek İhtisas Merkezlerinde yürütülen hizmet içi eğitim ihtisas kursudur.

İhtisas kursunun amacı, görevlilerimizin daha iyi yetişmelerini sağlamak, verimliliklerini artırmak, üst görevlere hazırlamak ve dinî kaynaklara birebir başvurma yeteneklerini kazandırmaktır. Bu amacı gerçekleştirmek üzere İstanbul Haseki Eğitim Merkezinde 20 Ocak 1976 tarihinde ilk kurs açılmış, hazırlık bölümü ile sarf ve nahiv derslerine ihtiyaç duyulmaksızın doğrudan Arapça kaynakları çözümlemeye dayalı bir program uygulanmaya başlanmış, eğitim süresi de iki yıl olarak planlanmıştır.

1976-1989 yılları arasında ihtiyaçlar ve beklentiler doğrultusunda program değişiklikleri yapılmış, 1988 yılında ihtiyaca binaen Arapça hazırlık eğitimi ile sarf ve nahiv dersleri programa ilave edilmiştir. Buna bağlı olarak programın süresinde 24 ay ile 30 ay gibi güncellemeler olmuştur. Aradan geçen 13 senenin sonunda, 1989 yılında Konya Selçuk Eğitim Merkezinin açılmasıyla ihtisas programı uygulayan merkez sayısı ikiye çıkmıştır.

1999 yılında Başkanlık yetkilileri ile ilk defa eğitim merkezlerinden temsilcilerin yer aldığı bir komisyon kurulmuş, program “Hazırlık Bölümü” ve “İhtisas Bölümü” olmak üzere yeniden yapılandırılmış, hazırlanan program 15 Ekim 1999 tarih ve 564 sayılı Başkanlık Onayı ile uygulamaya konulmuştur. Bu programla ihtisas kursunun süresi üçer aylık dönemlerle 9 ay hazırlık, 18 ay ihtisas olacak şekilde toplam 27 ay olarak belirlenmiştir.

2000’li yıllara gelindiğinde ise ihtisas kursu düzenlenen eğitim merkezleri, ihtisas programları, programın amaçları, ihtisas kurslarının yasal altyapısı ve ihtisas merkezlerinin statüsü gibi hususlarda önemli gelişmeler yaşanmıştır. 23.02.2000 tarihinde Erzurum, 30.10.2000 tarihinde Trabzon, 07.10.2002 tarihinde Kayseri, 19.10.2009 tarihinde ise Rize Müftü Yusuf Karali Eğitim Merkezinde ihtisas kursu düzenlenmeye başlanmıştır.

2007 yılına gelindiğinde ihtisas programında alan, dönem, kredi ve muhteva itibarıyla detaylı bir değişiklik yürürlüğe konmuştur. Bu programla kurs süresi 9 ay Arapça hazırlık ve 18 ay ihtisas olmak üzere tatil dönemleri hariç 27 ay olarak belirlenmiştir.

2010 yılında 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’da 6002 sayılı Kanunla yapılan yeni düzenlemeyle ihtisas eğitiminin yasal altyapısı sağlamlaştırılmıştır. Bu yasal düzenlemeyle taşra teşkilatında doğrudan Başkanlığa bağlı dini yüksek ihtisas merkezi müdürlükleri kurulması karara bağlanmış, dini yüksek ihtisas merkezlerinin iş ve işlemlerini takip etmek ve ihtisas eğitimlerini planlamak üzere Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde Dini Yüksek İhtisas Merkezleri Daire Başkanlığı ihdas edilmiş, ihtisas kurslarının amacı da “en az lisans düzeyinde dinî yükseköğrenim görmüş olan personelin, Başkanlığın görev alanı ile ilgili konularda hizmet içinde bilgisini artırması ve uzmanlaşması” olarak yenilenmiştir.

Yeni duruma uyum kapsamında Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğümüzce bir dizi planlı çalışma yapılmış, dini yüksek ihtisas merkezlerindeki eğitim yapısının nasıl olacağı, hangi tür kursların düzenleneceği, kursların süresi, kimlerin katılacağı, mezunlarının hangi kadrolarda istihdam edileceği ve merkezlerin nerelerde kurulacağı, Başkanlığın nitelikli personel ihtiyacı ve bu ihtiyacın dini yüksek ihtisas merkezinde karşılanma süreci gibi konular merkez, taşra ve üniversitelerden alan uzmanlarının da katılımıyla geniş çaplı çalıştaylarda değerlendirilmiştir.

2011 yılından itibaren hizmet içi eğitim merkezi statüsünde olup ihtisas kursu düzenlenen İstanbul Haseki, Konya Selçuk, Erzurum Ömer Nasuhi Bilmen, Kayseri, Trabzon ve Rize Müftü Yusuf Karali Eğitim Merkezleri, Dini Yüksek İhtisas Merkezlerine dönüştürülmüştür.

Kurumun ihtiyaçları, bölgesel konum, fakülte mezunu personel dağılımındaki yoğunluk durumuna göre 2014-2017 yılları arasında yapılan çalışmalarla İzmir, Diyarbakır, Kocaeli ve Ankara illerinde Dini Yüksek İhtisas Merkezlerinin açılmasıyla sayı 10’a çıkmış, 2021 yılında Denizli ve Gaziantep H. Ahmet Ziylan Dini Yüksek İhtisas Merkezlerinin kurulmasıyla da Başkanlığımız 12 dini yüksek ihtisas merkezine kavuşmuştur.

İhtisas kurslarında uygulanan eğitim programları 45 yıllık zaman içerisinde personel yeterlikleri, kurumsal ihtiyaçlar ve toplumun din hizmetleri alanındaki beklentileri dikkate alınarak kuruluşundan bugüne kadar sürekli güncellenmiştir. Bu güncelleme çalışmaları daha çok ders, kitap, kredi ve süre bazlı olsa da aslında kurucu felsefede büyük değişiklik olmamıştır.

Yürürlükte olan ihtisas eğitimine lisans düzeyinde dini yükseköğrenim mezunu personelimiz arasından yapılan sınavlarla kursiyer alınmakta, hazırlık bölümünde 12 ay 1440 saat süreyle Arapça dil eğitimi yapılmakta, ihtisas kısmında da 21 ay 2520 saat süreyle; Kur’an-ı Kerim, kelam, tefsir, hadis, fıkıh, mezhepler tarihi, tasavvuf, İslam düşünce tarihi ve dinler tarihi alanlarında eğitim verilmekte, hazırlık ve ihtisasta toplam 33 ay 3960 saat süreli ders işlenmektedir.

Bugüne kadar ihtisas kurslarından toplam 3568 personelimiz mezun olmuştur. Başkanlığımızın başta vaiz, eğitim görevlisi ve müftü kadroları olmak üzere merkez teşkilatında üst düzey kadrolarda görev yapan personelimizin büyük bir kısmı ihtisas merkezlerimizden mezun olmuştur. Bu yönüyle ihtisas merkezlerimiz Başkanlığımızın bir anlamda kurmay kadrosunu yetiştiren merkezler olarak değerlendirilebilir. Başkanlığımızın kadın personel istihdamındaki artışla birlikte ihtisas merkezlerimize kadın personelimiz de alınmaya başlamış, şimdiye kadar 127 kadın görevlimiz mezun olmuş, 101 kadın kursiyerimiz de hâlen eğitimlerine devam etmektedir.

İhtisas merkezleri ve mezunlarımızın yeterlilik seviyesi eğitici kadromuzun niteliğiyle doğru orantılıdır. Eğitim merkezlerimizin eğitici kadrosunda görev alabilmek için açılan sınavlara ihtisas kursu mezunu ya da doktorayı bitiren personelimiz müracaat edebilmektedir. İhtisası bitirmeden sadece doktora yeterliliği ile eğitim merkezi eğitici kadrosunda başarılı bir hizmet verebilmek fiilen mümkün görünmemektedir. Eğitim görevliliği ile mukayese edildiğinde şartları daha elverişli bulunan Başkanlığımızın farklı unvanlarında görev almayıp eğitim görevliliği gibi aşk, verimlilik, süreklilik ve fedakârlık gerektiren bir sahada görev yapan eğitim görevlilerimizin kalıcılığını sağlamak için kurumsal imkânlar çerçevesinde yeterli olmasa da birtakım düzenlemeler yapılmıştır.

Kuruluşundan bugüne kadar ihtisas eğitiminde yapılan bütün bu çalışmalar, atılan bütün adımlar Başkanlığımız yöneticilerinin nitelikli personel arayışının bir sonucu olarak görülmelidir. Başkanlığımız personeli imam hatip lisesi ve ilahiyat/İslami ilimler fakültesi mezunlarından sınavla ve mevcudun en iyilerinden seçilmekle birlikte ortaya çıkan sonuç ihtisasların kuruluş amacının hâlâ güncelliğini muhafaza ettiğini göstermektedir. Dolayısıyla lise ve lisans eğitiminin kazanım ve yeterlilik düzeyi doğrudan Başkanlığımızın hizmet kalitesini etkilemektedir. Çeşitli platformlarda Başkanlığımızın insan gücünü yetiştiren eğitim kurumlarının yöneticileriyle yapılan toplantılarda buna dair talep ve beklentilerimiz sık sık ifade edilmektedir.

Nitekim öteden beri devam eden bütün bu arayış ve çabaların neticesinde artık bir Diyanet Akademisi kurulması yönünde fikirler olgunlaşmış, yasa taslağı hazırlıkları tamamlanmıştır.

Elbette değişmeyen tek hakikat din ve dinin kaynaklarıdır. Ancak bu hakikati günümüze aktaracak dil ve yöntem arayışı, değişen dünya ve çeşitlenen talepler doğrultusunda her geçen gün eksikliğini daha da hissettirmektedir. Tek bir sorun için belirlenen yöntem günümüzün çok çeşitli ve karmaşık sorunlarını çözüp hizmete yansıtmada yetersiz kalmaktadır.

Akademi Kanun Taslağı’nın yasalaşmasıyla birlikte alt mevzuatın hazırlanması aşamasında kurucu ilkeler ile amaç ve hedeflerin kurumsal, toplumsal ve güncel ihtiyaçlar düzleminde yeniden belirlenmesi, ihtisas ve yüksek ihtisasın kademelendirilmesi, hizmet içi eğitimin istihdam, kalite ve yeterlilik hedefiyle yeniden yapılandırılması gerekmektedir.

Kurulacak Diyanet Akademisinin daha çok meslekî bir akademi olması yönüyle Başkanlığımız din hizmetleri sınıfında istihdam edilecek personelin meslekî bilgi ve beceriyi donanmış, hedeflenen yeterliliği kazanmış, sosyal iletişim becerileri gelişmiş ve kurumsal aidiyet bilinci yükselmiş bir biçimde yetiştirilmesinde önemli bir görev üstlenecektir.