BUGÜN GÜNLERDEN HANGİ GÜN

Pazartesi, salı, mart, nisan, cemaziyelevvel, iki bin yirmi bir veya bin dört yüz yirmi iki… Her gün kullandığımız, onsuz bir gün dahi yapamadığımız, yokluğunda kargaşanın vuku bulacağı, en eski insan icatlarından biri: Takvim. Kelime anlamı doğrultmak, düzeltmek, değerini belirlemek… Doğduğumuz günü de o kaydediyor, ilk adım attığımızı da, okula başladığımızı, evlendiğimizi ve hatta hangi belgeye hangi imzayı attığımızı da.

Hepimiz hemen her zaman planlarla meşgulüz. Kendimize yakın, orta, uzak hedefler çiziyoruz. Bu yıl şu kadar kitap okuyacağım, bu kadar dil öğreneceğim, fazla kilolarımdan kurtulacağım, şu projelerimi tamamlayacağım… Uzar gider liste, muhteviyatı farklı şekillerde hem de. Ama değişmeyecek tek bir enstrüman var, daha doğrusu listeyi liste yapan tek bir faktör; yani zamanı ölçmek için kullandığımız kadim dostumuz takvim.

Bilinen ilk takvimler antik çağlara kadar gidiyor. Babiller ayın hareketlerini inceleyip birbirini izleyen iki dolunay arasındaki 29 buçuk günlük süreyi temel alan bir sistem icat ederken Mısır’da Nil havzasında yaşayan toplumlar takvimlerini güneşe bağlı inşa ediyordu. Medeniyetimizde Akyıldız olarak bilinen gökyüzünün en parlak yıldızı Sirius’un Nil’in taştığı zamanlarda gün doğumundan hemen önce parladığını gözlemleyen Mısırlılar takvimlerini buna göre yapılandırdı. Böylelikle bugünkü temel yani kamerî ve şemsî takvimin temeli atılmış oldu.

Efendimiz’in (s.a.s.) Mekke’den Medine’ye hicretini milat olarak kabul eden Hicrî takvim ise Ay’ın Dünya etrafındaki dönüşünü temel alır. 12 kamerî aydan mürekkep olan bu takvimin bir yılı 354 veya 355 gün çeker.

Miladi takvim olarak bilinen Gregoryen takvim, başlangıcı 1 Ocak kabul eder ve Dünya’nın Güneş etrafındaki dönüşünü temel alarak 365 gün 6 saatlik süreyi bir yıl sayar. Günümüzün en yaygın takvimi olan bu sistem dahi yılda 10,8 saniye hata oranına sahiptir. Yani başka bir ifadeyle tarih hesaplaması her yıl 10,8 saniye yanılır.

BİLİYOR

MUSUNUZ?

• Günümüzde farklı ülke ve kültürlerin kullandığı birbirinden çok farklı sistemler üzerine inşa edilen takvimler de mevcut. Çin takvimi, Berberi takvimi gibi takvimler halkların ve toplumların kültürel platformda devamlılığını sağlamak adına önemli roller üstleniyorlar.

• Takvimler de aslında bizim gibi. Güncel olan pek çok takvimin yanı sıra günümüzde kullanılmayan takvimler de mevcut. Rumi takvim ve Maya takvimi bunların en bilinenlerinden.

• Kimi takvimlerin sistematikleştirilmesinde ise hâkim düşünceden ve siyasi görüşten etkilenmeler yaşanmış. Nasıl mı? Fransız İhtilali’nden sonra yönetime geçen Cumhuriyetçiler, Fransız Cumhuriyetçi Takvimi adında 30 günden oluşan 12 aylık bir sisteme geçmişlerdir. Yaklaşık 12 yıl kullanılan bu takvimde haftalar 10 gündür.

• Son olarak aralıktan ocak ayına geçerek 2021 yılına girdiğimiz bugünlerde dünyanın farklı ülkelerindeki farklı ve enteresan yıllara da değinelim. Etiyopya’da bu yıl 2013 olarak kabul edilirken Juche takvimini kullanan Kuzey Kore 110 yılını idrak edecek.