Makale

Editörden

EDİTÖRDEN / FromtheEditor

Diyanet İlmî Dergi olarak 2018 yılının ilk sayısında bazı yeniliklerle kar-şınızı çıkıyoruz. Daha özgün, daha nitelikli makalelerin okurlarımız ve ilim dünyası ile buluşmasına imkân verebilmek adına yayın ve yazım
ilkelerinde bazı değişiklikler gerçekleştirdik. Zira ilim dünyasında daha etkin ol- mak, uluslararası dizinlerde yüksek etki oranlarına ulaşmak ve nihayetinde dini sahada ilmî bilgiye erişimi artırmak hedefindeyiz.
Bu sayımızda İlahiyat alanında farklı ilmî disiplinlere ait, Kıraat, Hadis, İslam Hukuku, Kelâm ve Din Sosyolojisi alanlarında kaleme alınmış makalelere yer ver- dik. “Ebû Hayyân’ın El-Bahru’l-Muhit Adlı Tefsirinde Mütevatir Kırâatların Na- hiv Yönü” başlıklı makalesi bunlardan biri. Makalesinde İbrahim Uludaş, hicrî 7 ve 8. yüzyıllarda hem Endülüs hem de Mısır bölgelerinde yetişen önemli dil âlim- lerinden olan Ebû Hayyân el-Endelûsî (ö. 745/1344)’nin tefsir alanında te’lif et- tiği el-Bahru’l-Muhît adlı eserini kırâatlar açısından değerlendirdi. Bahru’l-Muhît kırâatler bakımından hayli zengin bir muhtevaya sahip, tüm âyetlerde mevcût bü- tün kırâat vecihlerinin zikredilmesi ile de kıraat ilmî bakımından hayli önemli bir tefsir eseridir. Makalede, eserin kırâat vecihlerinin mütevâtir-şâzz ayırt etmeden sarf ve nahiv gibi yönlerden nasıl incelediği, mütevâtir kırâatların nahiv yönünden nasıl değerlendirdiği konularına yer verilmiştir.
Hadis ilmi, Allah Rasulü’nün sözleri gibi davranışları ve hatta sükûtunun dahi anlam değeri taşıdığı yaklaşımı ile “takriri sünnetin” tanımlaması üzerinde durur. Hüseyin Vuruşkan’ın “Hz. Peygamber’in Sükûtunun Anlam Değerleri” başlıklı makalesinde Hz. Peygamber’in sükûtunun anlam muhtevası ele alınmakta Allah Rasulü’nün sükûtunun sebepleri ve hangi anlamlara geldiği delilleriyle birlikte tahlil edilmektedir. Hz. Peygamber’in sükûtunun takrîrî sünnetin en önemli araçla- rından biri olarak hem şer’î bir kaynak olduğu hem de beşerî münasebetlerde çok çeşitli anlam değerlerini ihtiva ettiği üzerinde duran makale, sünneti doğru anlama ve Hz. Peygamber’in nebevî ve beşerî vasıflarının birlikte değerlendirilmesi gereği konularına değerli bir katkı sunmaktadır.
Adnan Koşum ise “İmâm-ı Âzam Ebû Hanife’nin Akılcı Yönteminin Başlıca Nedenleri ve Düşüncelerinin Oluşturduğu İlmî Ortam” makalesinde İslam hukuk tarihinde re’y ekolünün önemli bir temsilcisi olan Ebû Hanîfe’nin akılcılığı ko- nusuna işaret etmektedir. “Ebû Hanîfe’nin akılcılığı” tanımlamasının onun aklı bir bilgi kaynağı kabul etmesi anlamında değil, nasların yorumlanmasında akla verdiği öncelikli ve etkin rol sebebiyle söz konusu olduğunu belirten Koşum, bu yaklaşımın arkasındaki sebepleri de tespit etmektedir. Zira İmâm-ı Âzam’ın ictihad faaliyetlerinde kıyas ve istihsan gibi aklı kullanmayı gerektiren yorumlama biçim- leri ile fıkha asırlar boyu sürecek bir canlılık ve esneklik kazandırdığı bilinen bir husustur. Ancak bu yaklaşımının gerisindeki sebepler, tespit edilmeyi ve üzerinde durulmayı ziyadesiyle hak etmektedir.
Selim Özarslan’ın kaleme aldığı “Kelâm Açısından İtaat Kavramı ve Çerçe- vesi” isimli makalesinde Kur’ânî bir kavram olan “itaat” üzerinde durulmaktadır. Vahyin temel kavramlarından olan itaatin anlam alanının doğru olarak ortaya ko- nulmaya çalışıldığı makalede kendilerine itaat edilmesi gerekenlerin kimler olduğuna ve mutlak itaatin sadece Allah’a özgü bulunacağına değinilmektedir. Ulü’l- Emr kavramının içerdiği anlamlar üzerine mülahazalar da makalenin dikkat çeken bölümlerindendir.
Bir diğer makale Mehmet Şaşa’ya ait “Mehmet Akif’in Perspektifinden Müslü- manların Geri Kalmasının Dini Sebepleri” başlıklı çalışmadır. Günümüze de ışık tutan makalede Mehmet Akif’in eserlerinden hareket etmek suretiyle Müslüman- ların 20. asır itibari ile dünya tarihinde özne olmaktan çıkıp, tarihi inşa etmede etkinliklerini kaybetmelerinin gerisindeki algı ve anlayışların sebepleri ortaya ko- nulmaktadır. İnsanlık tarihinde oldukça güçlü ve yapıcı etkileri olan Müslümanla- rın hangi yanlış dini anlayışlarının bu etkilerini kaybetmelerine sebep olduğunun tespiti, gelecek vizyonumuz bakımından da hayli önemlidir.
Güncel değeri bakımından önemli bir başka çalışma Suat Cebeci ve Recep De- mir tarafından kaleme alınan “Çizgi Filmler Çocuklara Neyi Vaat Ediyor?” maka- lesidir. QDAMINER LITE v1.4.5 programı kullanılarak çizgi filmlerden elde edi- len verilerin analizinde kodlama ve kategoriler oluşturulmakta böylelikle çocukla- rın gelişiminde oldukça etkisi olan çizgi filmler üzerine detaylı bir değerlendirme gerçekleştirilebilmektedir. Biri yerli diğeri yabancı iki çizgi filmin dinî-kültürel değerler bakımından gerçekleştirilen değerlendirmesinde ortaya çıkan çarpıcı so- nuçlar bu alanda yeni çalışmalara kapı aralanmasını da sağlayacaktır.
Başkanlığımızın uzun yıllardan beri önemli çalışma alanlarından biri olan yurt- dışında yaşayan gurbetçilerimiz üzerine Osman Dertli’nin kaleme aldığı “Alman- ya’da Yaşayan Türk Göçmenlerin Çalışma Hayatına Dair Bazı Tespitler ve Çalış- ma Hayatının Türk Göçmenler Üzerindeki Etkileri” makalesi de araştırmacıların istifadesine sunulmakta. 1960’larda başlayan özelde Almanya’ya göçün neticesin- de Türk göçmenlerin çalışma hayatlarına ilişkin önemli tespitler yanında birinci, ikinci ve üçüncü nesil arasında çalışma alanları ve hayatına ilişkin değişimlerin mukayesesine de makale yer vermektedir.
Farklı alanlarda makalelere yer verdiğimiz yılın bu ilk sayısının ilim dünyamıza katkı sunmasını ve yeni çalışmalara imkân tanıyacak ufuklar açmasını temenni ediyoruz.
Dr. Fatma Bayraktar Karahan