Makale

HASAN BASRİ ÇANTAY

KİTAPLIK

HASAN BASRİ ÇANTAY

Mahir KILINÇ

Hasan Basri Çantay; gazeteci, yazar, şair, öğretmen, dil bilimci, fikir ve siyaset adamı. Birçok yönden kendini ispatlamış, millî mücadele uğruna hem bedenini hem kalemini hem fikirlerini kullanan bir aksiyoner. Mehmet Akif’in Bursa ve Balıkesir’deki Yunan zulmü üzerine kaleme aldığı "Bülbül" şiirini ithaf ettiği dostu, öğrencisi. Ülkemizde güncelliğini hâlâ koruyan, Kur’an tercümeleri alanında çığır açmış olan "Kur’an-ı Hakim ve Meal-i Kerim" adlı meal-tefsirin yazarı. Günümüzde edebiyatla, tefsirle, dil bilimle, yakın dönem Türkiye tarihi ve fikri mülahazalarla uğraşanların bir yerlerde illa karşılaşacağı, ülkemizin yetiştirdiği son dönem âlimlerinden biri.
"Hasan Basri Çantay"; böylesi önemli bir şahsiyetin hayatının, mücadelelerinin, düşünce dünyasının ve eserlerinin anlatıldığı; Diyanet İşleri Başkanlığımızın "İz Bırakanlar" kitaplığı projesi bağlamında okuyucuyla buluşan güzide bir eser. Prof. Dr. İsmail Çalışkan tarafından kaleme alınan; kuru ve sıkıcı bir üsluptan çok uzak, roman tadında olan kitap; meşakkat, mücadele, azim yüklü bir hayata sahip bu önemli âlimin yaşantısı, düşünce dünyası, eserlerinden seçme metinler, şahsiyeti ve hakkında yapılan çalışmalar olmak üzere beş bölümden oluşmaktadır.
Hasan Basri Çantay’ın hayatı hakkında bilgilerin verildiği birinci bölümde İsmail Çalışkan, Çantay’ın doğumundan vefatına kadarki yetmiş yedi yıllık ömrünü: çocukluk ve gençlik; Milli Mücadele Dönemi, Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki mebusluk ve sonrasındaki öğretmenlik dönemi; emeklilik ve kültürel yazılar dönemi; ilmî tetkikler ve eserler dönemi olmak üzere dört safhada anlatmıştır. Yazar, Çantay’ın hayatının her safhasında nasıl bir mücadelenin içinde olduğunu biz okuyuculara detaylı bir şekilde vermiş; yaşadığı dönemdeki sosyal, siyasal çevre ile ilim ve edebiyat dünyasından bahsetmiştir. Bu bölümün sonunda Sıratımüstakim-Sebilürreşad, Ses, Söz, Balıkesir Postası gibi birçok gazete ve dergide yayımlanan yazı ve makalelerinin fihristini sunmuş; bu fihristin yanı sıra basılmış ve basılmamış eserlerini de açıklamıştır. İkinci Bölümde, Çantay’ın düşünce dünyasına yer verilmiş; fikri gelişim ve dönüşümünün safhalarından bahsedilmiştir. Bunların yanı sıra dil, edebiyat, şiir başta olmak üzere toplumu yakından ilgilendiren sosyal meselelere ve bunların çözümüne, İslam’ın insanın hem bu dünya hem de ahireti için önemine, dinin sosyal hayattan koparılamayacağı gibi devletten de ayrılamayacağına son olarak da ilmî çalışmalarının sertacı olan Kur’an-ı Hakim ve Meal-i Kerim meal-tefsirinden hareketle meal ve tefsir anlayışına değinilmiştir. İsmail Çalışkan üçüncü bölümde, Hasan Basri Çantay’ın eserlerinden çarpıcı alıntılara; dördüncü bölümde Hasan Basri’nin bazı arkadaşlarının ve öğrencilerinin onunla ilgili hatıralarına ve fotoğraflarına; beşinci bölümde ise Çantay’la ilgili hazırlanan tezlere, makalelere, kitaplara ve sempozyumlara yer vermiş.
“Hasan Basri Çantay”; edebiyat, tarih, Cumhuriyet Dönemi Türkiye siyaseti, dönemin sıkıntıları ve çalkantıları başta olmak üzere pek çok konuda bilgi sahibi olmak isteyenlerin kütüphanelerinde mutlaka yer alması gereken bir yapıt.