Makale

CUMHURİYET DEVRİNİN İLK DİVAN ET İŞLERİ BAŞKANI VE MİLLİ MÜCADELENİN ÖNCÜLERİNDEN RİFAT BÖREKÇİ

Ölüm yıldönümü dolctyısiyle:

CUMHURİYET DEVRİNİN İLK DİVAN ET İŞLERİ BAŞKANI VE MİLLİ MÜCADELENİN ÖNCÜLERİNDEN

RİFAT BÖREKÇİ

(Merhum)

Dinine ve memleketine büyük hizmetler görerek, kendisini bu yola ada­mış nice kıymetlerimiz vardır. istikbâlimizi hazırlayan bu büyükler her ne kadar tarihe karışmışlarsa da, eserleri, yapıcı ve hamleci ruhları dâima ya­şamaktadır. İşte kendilerinden feyz ve ilham aldığımız büyüklerimizden biri de rahmetli Riiat Börekçi’dir.

Mecmuamızın bu sayısında merhum ve muhterem Rıfat Börekçinin ha­yatı hakkında kısaca bilgi vermeyi bir ödev saydık.

Bu kıymetli din âlimi eski Ankara Müftülerinden Ali Kâzım Efendinin oğ­ludur. 1277 (Rûmî) yılında Ankara’da dünyaya gelmiştir, İlk ve orta tahsille­rini Ankara’da yaptıktan sonra İstanbul’da Bâyezid Dersiamlarından ünlü bil­gin merhum Atıf Bey’den icâzet aldıktan sonra Ankara’da Fazliye Medrese­si’n de müderris olarak göreve başlamış, birçok talebe yetiştirmiş, o zamanki deyimle icâzetler vermiştir. Aynca 10 Teşrinievvel (314) ile 25 Teşrinisani (323) tarihleri arasında Ankara İstinâf Mahkemesi Âzalığı ve bu tarihten sonra da 22 Kânunuevvel 338 Ankara Müftülüğü, bundan sonra da 30 Mart 1940 tarihine kadar Şer’iyye Vekâleti Hey’et-i İftâiye Üyeliğinde bulunmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinde ilk defa kurulan Diyânet İşleri Reisliğine, 1 Nisan 340 tarihinde Cumhuriyetin ilk Diyanet İşleri Reisi olmuştur. Vefâtı olan 5 Mart 1941 tarihine kadar Riyaset makamında kalmıştır.

Merhum Rifat Börekçi, bilgili ve vatansever, müstesnâ din âlimlerimiz­den birisidir. Millî mücadelenin ilk yıllarında Ankara Müftüsü iken Müdafcta-i Hukuk Cemiyetini kurarak, uzun bir süre başkanlığım yapmıştır. Millî Müca­delenin Ankara’da sevk-i idaresinde, Atatürk’le beraber çalışarak karanlık ve acıklı günlerde büyük hizmetlerde bulunmuştur. Bu mücadele sırasında İstanbul Hükümetince âsî telâkki edilerek, 25 Nisan 336 da Ankara Müftülü­ğünden azledilmiş ise de Millî Hükümetçe vazifesinde bırakılarak hizmetleri­ne devam etmiştir. Bu arada Ferit Paşa Hükümetince (Kuvây-ı Mülîye nâmı altında çıkarılan fitne ve fesadın »mürettip ve müşevviklerinden) sayılarak Divân-ı Harbe sevkedilmiş, idâmına ve emvâlinin hazîneye alınmasına İstan­bul örfi idaresince karar verilmiş. Hükümet de 28 Haziran 336 tarihinde tas­dik etmiş ise de giydiği idâm hükmü Millî Mücadelenin zafere ulaşması ve infaz edilememiştir. Atatürk tarihî nutuklarında merhumun Millî Mücadele­deki büyük hizmetlerini takdir ve sitayişle ifade etmiştir.

Rifat Börekçi. Millî Mücadelenin vatanımız ve milletimizin selâmeti yö­nünde neticelenmesi için bir fedai gibi her yola başvurmuştur.

Kendi şahsî hayat ve saltanatları için vatanı esarete mahkûm eden İs­tanbul Hükümetine öyle bir bayrak açmıştır ki, onlar tarafından Ankara’ya -gönderilen Valiyi bile tanımamış ve tanımayacaklarını İlân etmişlerdir. Bu­na derir satırlar, Atatürk’ün Büyük Nutku’nun birinci cildinin 186 -187. sayfa­larında yer almaktadır.

Netice olarak diyebiliriz M, Rifat Börekçi’nin Milli Mücadelede büyük ya­rarlıkları ve çalışmaları olmuştur.

Merhum Rıfat Börekçi’nin, milli mücadele yıllarında, İstanbul Hükümeti­ne karşı vermiş olduğu bir fetvayı, hâtırasını ta’zizen sayfalarımıza alıyoruz.

(FETAVA-YI ŞERİFE)

1 — Nizâm-ı âlem olan Halîfe-i Müslimîn edâma’llâhu Teâlâ hilâfetehu ve şevketehu ilâ yevmî’d-dîn Hazretlerinin makaam-ı Saltanat ve makarr-ı Hilâfet olan İstanbul Emîrü’l-Mü’minîn’in hilâf-ı marzîsi olarak a’dâ-yı Müs­limîn olan düvel-i muhâsama tarafından fiilen işgal edilerek asdkir-i İslâmiyye eslihasından tecrîd ve bazılan bi-gayri hakkın kati ve makarr-ı Hilâfet’in muhafazasım kâfil bilcümle istihkâmât ve kılâ ve vesâit-i sâire-i harbiyye zabt ve muâmelât-ı resmiyyeyi tedvire ve cüyûş-ı Müslimîn’i techîze me’mûr olan Bâb-ı Âlî ve Harbiyye Nezâretine vaz’ı yed edilerek Halîfeyi Menâfi-i hakîkiyye-i milliyi zâmin tedâbir ittihâzından fiilen men’ ve idâre-i örfiyye i’lân ve dîvân-ı harbler teşkil ile İngiliz kavânînini tatbîkan muhakeme ve tecziye etmek sûretiyle Halîfe’nin hakk-ı kazâsma müdâhale ve kezâlik hilâf-ı marzî-i Hilâfet-penâhî olarak ecza-yı memâlik-i Osmâniyye’den İzmir, Adana, Maraş ve Ayıntab, Urfa ve havâlisine düşmanlar tarafından tecâvüz edilerek tebea-i gayri müslime ile bil-iştirak İslâmları katl-i âm ve mallan nehîb ve gaaret ve muhadderâta tecâvüz ve mukaddesât-ı Müslimîn’i tahkîr «der olduklarından ber-vech-i meşrûh ma’rûz-ı hakaaret ve esaret olan Ha­lîfe-i Müslimîn’in istihlâsı husûsunda kudret-i mümkinelerini sarfetmek bilûmum Müslimîne farz olur mu? El-Cevâb: Olur.

2 — Bu sûretle hukuk-ı meşrûasını ve Hilâfetin kudret-i mağsûbesini istirdâd ve bilfiil ma’rûz-ı tecâvüz olan memâlik-i mezbûreyi düşmandan tathîf için mücâdele ve tpücâhede eden cümhûr-ı Müslimîn şer’an bâğî olurlar mı? El-Cevâb: Olmazlar.

3 — Bu sûretle düşmanlara karşı açılan mücâhedede vefat edenler şehîd ve berhayât olanlar gâzi olurlar mı? El-Cevâb: Olurlar.

4 — Bu sûretle mücâhede ve vazîfe-i dîniyyesini îfâ eden cümhûr-ı Müslimîne karşı düşman tarafını bililtizam ika’ ederek istimal-i silâh eden Müslimîn şer’an ekber-i kebâiri mürtekip ve bâğî olurlar mı? El-Cevâb: Olurlar.

5 — Bu sûretle düvel-i muhâsamanın ikrah ve iğfâliyle vakıa ve hakika­te gayri muvafık olarak sâdır olan fetvalar cümhûr-ı Müslimîn için şer’an mutâ’ ve ma’mûlün-bih olur mu? El-Cevâb: Olmaz.

(Mehmed Rif’at. El-fakîr bi-medînet-i Ankara)

Bâlâda derç-i sütûn-ı mefharet kıldığımız letâvâ-yı şerife bilûmum Ana­dolu ve Rumeli ve Bursa ulemâ-yı kirâanı cânibinden müttefikan kabûl ve tasdîk edilmiştir.

(Ertuğrul Gazetesinin ilâvesidir.) (Muîn-i Hilâl Matbaası)

Aslına mutabıktır.

Mehmed Sâib Mühür

Bâb-ı Fetvâ Me’mûrîn Kalemi Müdüriyeti

Dosyasına-1635

Ankara Merkez Müftî-i sabıkı Mehmed Rif’at Efendinin şahsî dosyası meyanında hıfzedilmek üzere sicil müdîriyet-i behiyyesine tevdi’ kılındı.

27 Nisan 338.

Dosyasına vaz’ edilmek üzere kaleme

Eletşirme İslamiyette

Ağaç Dikmenin önemi”

Halil ASLANGÜL tarafından, «İsldmiyette Ağaç Dikmenin Önemi» adında yeni bir broşür yayınlanmıştır. Broşür 32 sayfa olup fiyatı 150 kuruştur.

Yazar, broşürün ön sözünde şöyle demektedir: «Güzel yurdumuzun bir kat daha güzelleşmesi, gelişmesi, tanm, sanat, sağlık, iktisadî ve medenî hayat bakımından ilerlemesi, ancak ormanlarımızın korunması ve ağaçsız bölgelerin ağaçlandırılması ile mümkündür. Bu da vatandaşların ağaç, orman sevgisine bağlıdır.»

Gerçekten yurdun kalkınması, ihtiyaçlarımızın karşılanması, ormanlarımızın korunmasına ve ağaçsız bölgelerin ağaçlandırılmasına bağlıdır. Konu: âyet, hadîsler, şiirler ve vecizelerle güzel işlenmiştir.

Millî Eğitim Bakanlığınca da ilk, orta okul öğretmenleriyle orta okul öğ­lencilerine tavsiye olunmuştur.

TOHTUM DERGİSİ

Kardeş Bir Dergi :

İstanbul İmam-Hatip Okulu Mezunlan Cemiyeti tarafından çıkarılan ve gü­zel bir kapak kompozisyonunu ihtiva eden "Tohum Dergisi” nin 5. sayısı çıktı.

Mâneviyata susamış bîr toplumda büyük bir ihtiyaca cevap veren Dergi, ilgi çekici yazılan, haberleri ve güzel şiirleri ile her müslümamn zevkle okuyacağı bir niteliktedir.

Bu kardeş dergiyi bütün okuyucularımıza tavsiye eder. Uzun ömürlü olma­sını Allah’tan dileriz.

Dergi: 32 sayfa olup 100 kuruştur, isteme aA: PJC. 982 İstanbul

BİZE GELEN KİTAPLAR

GAZZALİ ve BATTNÎLİK

(Doçent Dr. İbrahim Agâh ÇUBUKÇU: 1964. Fi. 500 Kr. İsteme ad: İlâhiyat Kitabevi- Hacıbayram Cad. No. 13 Ankara)

ALLAH’A GİDEN YOL

(H. Fikri AKSOY: 1963. Sİ. 250 Kr. İsteme ad: P. K. 10 Bâyezid - İstanbul)

Sultan divanı

(H. Fikri YAZICTOĞLU: 1963. 51. 400 Kr. İsteme ad: P. K. 55 - Konya.)

KEliME-Î TEVHİD KAL’ASI

(GAZZÂLÎ’den çeviren: Celâl YILDIRIM. 1964. Fi, 200 Kr, İsteme ad : İzmir Müftülüğü)

ALLAH’A YAKARIŞ

(Nail PAPATYA: 1963. Fi. 100 Kr. İsteme ad: Foça Müftülügti)