Makale

başyazı

b a ş y a z ı

PROF. DR. ALİ BARDAKOĞLU
DİYANET İŞLERİ BAŞKANI

Hemen bütün dinlerin ve dinî kültürlerin ana temalarından birini teşkil eden kurban âdeti, İslâm dininde şirk, israf, hayvana eziyet ve çevre kirliliği gibi olumsuz unsurlardan temizlenerek, malî ve sosyal yönü de bulunan bir ibadet hâlini almıştır.
Kur’an’da, hac ibadeti esnasında kesilecek kurbanlarla ilgili bazı hükümler yer alsa da (Bakara, 196; Mâide, 2, 95, 97; Hac, 28, 36, 37; Feth, 25), dolaylı bir işaret hariç (Kevser, 2), hac dışındaki kurban ibadetine temas edilmez. Hz. Peygamberin uygulaması ve kurbanla ilgili muhtelif açıklamalarından oluşan zengin hadis rivayeti, bu alandaki dinî geleneğin, yorum ve değerlendirmelerin ana zeminini teşkil eder.
İbadetlerde Yüce Yaratıcıya bağlılığı temsil eden simgesel davranışlar da, fert ve toplum yararıyla açıklanabilir unsurlarla çoğu zaman bir aradadır. Kurban’ın temel özelliği ibadet amaçlı yani Allah’ın rızasını kazanma ve O’nun isteğine boyun eğme gayesiyle kesilmiş olmasıdır. Kur’an’da kurbanın kan ve etinin değil, kesenlerin dinî duyarlılıklarının (takvâ) Allah’a ulaşacağının belirtilmesi (Hac, 37) böyle bir anlam taşır. Ancak kurban ibadetinin yararını sadece sosyal dayanışma ve malî yardıma indirgemek doğru olmasa da, malî bir ibadet olan kurbanda fert ve toplum yararı daha ön planda görünmektedir.
Kuşkusuz kurban ibadeti, İslâm dininin benimsediği İnsanî ve ahlâkî değerler çerçevesinde îfa edilmelidir. Dinimiz, bütün canlılara karşı merhametli olmayı emretmiş olup; Hz. Peygamber’in, " Merhametten nasibi olmayanın, hayırdan da nasibi yoktur.’’ (ibn Mace, Edeb, 9) hadisi bu ilkenin güzel bir ifadesidir. Her konuda ihsanı (işi iyi yapmayı) emreden İslâm, kurban kesme konusunda da aynı merhameti ve İnsanî ölçüleri emretmiştir. Buna göre, kurban edilecek havanlara eziyet edilmemeli, hayvanların kesim işlemi mutlaka ehil kişilerce gerçekleştirilmeli ve hemen her yıl karşılaştığımız, dinimizce de hoş karşılanmayacak görüntülere sebebiyet verilmemelidir.
Kurban keserken, sağlık kurallarına ve çevre temizliğine özen gösterilmesi, hayvana eziyetten ve kamu oyunu rahatsız eden her türlü olumsuz davranıştan kaçınılması da gerekir. Kurbanların değerlendirilmeyen kısımları, zaman zaman uygun olmayan yerlere bırakılmakta, çevre temizliği ve sağlığı ciddi anlamda ihlâl edilmektedir. Temizliğe ve insan haklarına büyük önem veren bir dinin, bu davranışları tasvip etmesi düşünülemez. Bu hususlara bütün Müslümanların azami itina göstermeleri, hem bayramın hem de yapılan ibadetin gerektirdiği bir duyarlılıktır.
Kurbanların makbul, bayramın bütün İslâm âlemine ve insanlığa hayırlar getirmesini Cenab-ı Mevlâ’dan niyaz ederim.