Makale

Sihhatli Yaşama Şartları

İNSAN SAĞLIĞI

SIHHATLİ YAŞAMA ŞARTLARI

Hazırlayan:

Dr. Burhan BENGİSU

Dah. Halk Sağlığı Müte.

Sıhhat veya sağlık yalnız hasta olmamak demek de­ğildir. Aynı zamanda beden, akıl, ruh ve sosyal yönler­den iyi olma hâlidir. Yâni sıhhatli olabilmemiz için hem hasta olmayacağız, hem de bedenen tam ve iyi durumda olacağız, akıl ve rûhumuz da iyi olacak. Ne sinirli, ne kor­kak, ne heyecanlı olacağız. Sakin ve herşeyi hemen kız­madan ve sinirlenmeden normal karşılayacağız ve aklı­mızla muhakeme ettikten sonra doğru hükmü vereceğiz. Ayrıca sosyal durumumuz, yâni ev, iş ve dış hayâtımızın normal ve iyi olması gerekir. İşte sağlam insanın vasıf­ları bunlardır.

Sağlığın bu târifi, Dünya Sağlık Teşkilâtının Anaya­sasında kabûl ettiği târiftir.

Allah tarafından bize ihsan buyurulan sayısız ni’metlerin en önemlisi ve en büyüğü sağlıktır. Sıhhat olma­dan yaşamanın zevki ve hattâ tadı olamaz. (Buna dâir âyet, hadîs ve dînî, târihî misâller çoktur.)

“Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi.” sözü bunu güzelce göstermektedir. Atalarımız, her şeyin başı sağlıktır, demişlerdir. Gerçekten sağlık olmayınca insan çalışamaz, yaptığı işi başaramaz, verimli olamaz, para kazanamaz, ibâdet edemez, kendisi ve âilesi fakir ve muhtaç olur.

İnsan-oğlunun ve her Müslümanın başta gelen vazi­felerinden biri Cenâb-ı Hakk’ın vermiş olduğu sağlığım korumak ve yükseltmektir. Yâni daha iyi olmasına çalış­maktır, Bunun için her mü’min sağlığı koruyan ve sıh­hatli yaşamayı sağlayan şartları bilecek, öğrenecek ve uygulayacaktır. Onun için İslam âlimleri, “Evvelâ ilmü’l-ebdân, sonra ilmü’l-edyân” buyurmuşlardır. Yâni herkes evvelâ sağlığının korunmasını bilecek, sonra din işlerini öğrenecektir. Dînimiz, sağlığa ve sağlığın muhafazasına çok Önem verir.

Buna âit âyet, hadîs ve dînî, târihî misâller sayısız­dır.

Şimdi sağlığımız için gerekli işleri, başka bir deyim­le, sıhhatli yaşama şartlarını gözden geçirelim.

Her insanın, doğduğu günden i’tibâren hava ve gü­neşe ihtiyâcı vardır. Havasız yaşayamayız. Güneş büyümemiz, gelişmemiz ve birçok hastalıklardan korunmamız için lâzımdır. Güneş insan, hayvan ve bitkilerin hayat kaynağıdır. Buna dair âyet ve hadîsler çoktur. Hava da her canlı varlığa gereklidir. Hava olmadan yaşanmaz. Ha­vanın temiz, mikropsuz ve sağlığa zarar vermeyecek şe­kilde olması lâzım. Pis hava, mikroplu hava sağlığa zarar verir ve insanı hasta eder. Pis hava birçok yerlerde bu­lunur. Kapalı ve küçük yerlerin, odaların, kahvehânelerin vs. gibi yerlerin havası, bilhassa kışın çabuk kirlenir ve sağlığa zararlı olur. Hele odada sigara, nargile içen, ök­sürüp aksıran ve tüküren, yeri ve havayı kirleten insan­lar olursa bu yerlerde yaşamak sağlığa tehlikelidir. Man­gal da, hele iyi yanmamış kömür varsa havayı çabuk ve Çok kirletir. Bunun için mecbur olmadıkça bu yerlerde fazla durmamak gerekir. Ve bu kapak yerlerin zaman zaman kapı ve pencerelerini açarak havalandırılmaları şarttır.

İnsanların, hava ve güneşten sonra suya ihtiyaçları vardır. Bir insan havasız birkaç dakika, susuz birkaç gün ve gıdasız birkaç haftadan fazla yaşayamaz. Su, hava ve güneş gibi her canlıya lâzım, Cenâb-ı Allah Kur’ân-ı Ke­rîm’de: “Su ile her şeyi canlı kıldık.” buyurmuştur. Buna ait âyet, hadîs ve dînî, târihî misâller çoktur.

Su birçok işlerde kullanılır, insan, suya birçok iş­lerde ve yerlerde muhtaçtır. Susuz çalışamaz, temizliğini yapamaz, yemeğini pişiremez, hülâsa susuz yaşayamaz. Ancak suyun temiz, mikropsuz ve sağlığa zarar vermeye­cek şekilde olması gerekir. Pis, mikroplu ve zehirli sular sağlığa zarar verir. Bunun için sularımızı temizlemek ve temiz tutmak mecburiyetindeyiz. Şüpheli, pis ve mikrop­lu sulan süzmek ve kaynatmak lâzım. Nehir ve dere su­lan pistir, mikropludur, onları kaynatmadan veya mik­roplan öldüren ilâçları içine koymadan kullanmamalıyız. Kuyular, helâlardan en aşağı 15 metre uzak olmalı ve ağızları kapatılmalıdır. Açık kuyuların içine fare, kedi, köpek düşebileceği gibi insan ve hayvan pisliği de düşe­bilir ve su kirlenir, tehlikeli, mikroplu olur.

Birçok hastalıklar su ile İnsana geçer. Bunların ba­şında tifo, paratifo, kolera, dizanteri, çocuk felci vs. ge­lir. Bu hastalıklar tehlikeli ve öldürücüdür.

Hava, güneş ve sudan sonra gıda gelir. İnsanoğlu, hayvan ve her canlının yaşaması, gelişmesi, çalışması ve fâideli ürün verebilmesi ve nihayet üremesi için beslen­meye ihtiyâcı vardır. Canlılar bu işler için, onlara gerekli besi maddelerini gıdalardan alırlar. Bu yüzden gıdalar, insana lüzumlu maddeleri ihtiva etmelidir. Aynı zamanda bu maddelerin miktarı da yeterli olmalıdır. Meselâ pro­tein dediğimiz ve et, yumurta, süt, peynir ve yoğurtta bulunan önemli gıda maddesinden büyük insanlar her gün kilo başına bir gram, yâni 60 kiloluk bir insan gün­de en az 60 gram protein almalıdır. Bu protein miktarı 300 gram etten veya 100 gram et ile 400 gram sütten el­de edilebilir. Keza nişastalı ve yağlı maddeler ve gıdala­rımızda yeter miktarda bulunmalıdır. Nişastalı ve yağlı maddeler bize kuvvet verir ve tıpkı motorun benzini gibi bizim hareket etmemizi ve çalışmamızı sağlar. Vitaminler de yeter miktarda bulunmaları gerekir.

Genel olarak insanlar çeşitli gıdalar yerler, bu gıda­larda protein, nişasta, yağ ve vitamin bulunur. Tek çe­şitli gıdâ yiyenler belki muhtaç oldukları besi maddeleri­ni yeter derecede alamazlar. Meselâ bebeklerin ve hasta­ların gıdaları ekseriya mahduttur. Bunun için iyi beslen­melerini sağlamak amaciyle hazırlayacağımız gıdalara iyi dikkat etmemiz gerekir. Bâzı yerlerde halk yalnız bir iki çeşit gıda ile beslenirler. Bu yanlış bir alışkanlık­tır. Çok çeşitli yemek yemeli. Gıdâların içinde et, yağ bulundurmalı ve bol bol sebze ve meyva yemelidir;

Gıdaların taze pişmiş olması çok daha iyi olur. Son­raya kalacak yemekleri tozdan, sinekten ve fareden ko­rumak, iyi örtmek ve muhafaza etmek ve bozulmaması için soğukta saklamak lâzım.

Evlerde soğuk ve serin yerlere konan teldolapları çok faydalıdır. Buzdolabı olursa daha iyi olur. Çiğ ye­necek gıdalar yıkanmalıdır.

Bugünkü yazımızda sıhhatli yaşamak için insanlara lüzumlu olan güneş, temiz hava, temiz su, temiz ve ye­terli gıdalardan kısaca bahsettik. Gelecek yazılarda diğer sağlık şartlarını anlatacağız.