DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞININ
YURTDIŞINDAKİ HİZMETLERİ

SAMİ USLU / Başkan Yardımcısı

Dünya Savaşı sonrasında Avrupa’da yaşanan büyük sanayi hareketi sonucu Batı Avrupa ülkelerinin işçi talep etmesi üzerine, ülkemizden de çalışmak ve daha iyi bir hayat standardına sahip olmak amacıyla, 1960 yılından itibaren çeşitli Avrupa ülkelerine işçi göçünün başladığı bilinmektedir. Bu sebeple bugün 3 milyonun üstünde vatandaşımız Batı Avrupa ülkelerinde yaşamaktadır.
Büyük çoğunluğu genç yaşj"^ kuşağından oluşan ve kırsal kesimden gelmiş bu vatandaşlarımızın gittikleri ülkelerin dinine, diline, kültürüne ve sosyal yaşayışına yabancı olmalarından dolayı karşılaştıkları yeni durumlar bu insanlarımız için değişik problemler meydana getirmiştir. Din konusu da şüphesiz bu problemlerin başında yer almaktadır. Nitekim gelenek ve göreneklerine son derece bağlı bu vatandaşlarımız, din konusundaki eksikliklerini kendi kendilerine giderip manevi yönden kendi imkanlarıyla yetinmeye çalışmışlar, ehil olmayan bir takım kimselerin telkinlerine maruz kalmışlardır. 1960-1980 yılları arasında yurtdışına yeterince din hizmeti götürülmesinde gecikildiği içindir ki bazı gruplar bu sahayı doldurmaya çalışmışlardır. Diyanet İşleri Başkanlığı yurtdışı teşkilatı kuruluncaya kadar da etkinlikleri devam etmiştir.
İlk defa Bakanlar Kurulu’nun 24.02.1978 tarih ve 7/14656 sayılı kararı ile Diyanet İşleri Başkanlığı’na 10 adet Din Hizmetleri Müşavirliği kadrosu tahsis edilmiştir.
Böylece Diyanet İşleri Başkanlığınca 1978 yılından itibaren, yurtdışındaki vatandaşlarımıza ve onların çocuklarına dini konularda hizmetler sunmak, rehberlik etmek, maruz kaldıkları menfi propagandalara karşı dini ve milli bütünlüklerinin korunmasını sağlamak, din hizmetlerini planlamak, bu konudaki faaliyetleri izlemek ve gurbet psikolojisi içinde bulunan vatandaşlarımızın problemlerinin çözümünde onlara yardımcı olmak maksadıyla Büyükelçiliklerimiz nezdinde Din Hizmetleri Müşavirlikleri, Başkonsolosluklarımız nezdinde de Din Hizmetleri Ataşelikleri kurularak faaliyete geçilmiştir.
Halen Almanya, Belçika, Hollanda, Fransa, Danimarka, İsviçre, İsveç, Amerika Birleşik Devletleri, Avusturya’da Din Hizmetleri Müşavirlikleri;
Berlin, Düsseldorf, Essen, Frankfurt, Köln, Karlsruhe, Mainz, Münster, Münih, Nürnberg, Stuttgart, Hamburg, Hannover, Deventer, Lyon, Strasburg, New York, Sidney, Melbourne ve Cidde Başkonsolosluk bölgelerinde de Din Hizmetleri Ataşelikleri bulunmakta olup, buralarda 7 Din Hizmetleri Müşaviri, 15 Din hizmetleri ataşesi 8 din Hizmetleri Ataşe yardımcısı görev yapmaktadır.
1971 yılından itibaren sadece Ramazan aylarında Avrupa ülkelerine din görevlileri gönderen Başkanlığımız 1979 yılından itibaren ücretleri dernekler tarafından karşılanmak suretiyle 6’şar ay süreyle geçici statüde din görevlisi gönderilmiştir. Bu uygulama 1985 yılına kadar devam etmiştir. 1985 yılının Temmuz ayında ilk defa Başkanlığımıza 320 adet yurtdışı din görevlisi kadrosu tahsis edilmiştir. Böylece 1985 yılından itibaren yurtdışında görev yapan din görevlilerinin ücretleri Devletimiz tarafından ödenmeye başlamıştır. Daha sonra değişik tarihlerde tahsis edilen din görevlisi kontenjanları ile bu sayı 795’e yükselmiş bulunmaktadır.
DERNEKLEŞME FAALİYETLERİ
Yurtdışında bulunan vatandaşlarımız bulundukları şehir ve kasabalarda yurtdışı şartları sebebiyle kendi kendilerine organize olup, teşkilatlanmışlardır. Çoğu cami dernekleri tarzında ortaya çıkan ve kendiliğinden oluşan bu teşkilatlar, din hizmetlerinin alt yapısını oluşturmuştur.
Başlangıçta münferit hareket halinde başlayan bu faaliyetler Diyanet İşleri Başkanlığınca din görevlisi gönderme çalışmalarıyla birlikte hız kazanmış Müşavir, Ataşe, Din Görevlisi rehberliğinde bu dernekler tüzüklerinde yaptıkları değişikliklerle dini, sosyal, kültürel, sportif alanlarda hizmet yelpazesini genişleterek bulundukları yerleri ya satın almışlar, ya da uygun yerler kiralamak suretiyle faaliyetlerini genişletmişlerdir. Daha sonra amaçları aynı olan bu dernekleri bir şemsiye altında toplayacak vakıf veya birliklerin kurulmasına ihtiyaç hasıl olmuştur.
DİTİB VE VAKIFLAR
Diyanet İşleri Başkanlığı, Yurtdışı Din Hizmetleri Müşavirlik ve Ataşeliklerini maddî yönden desteklemek, vatandaşlarımıza acil, etkili, kalıcı, dini, milli, sosyal ve kültürel hizmetler sunmak, ibadet ve eğitime elverişli yerler açmak ve yaşatmak üzere Almanya’da "Diyanet İşleri Türk İslâm Birliği" (DİTİB) Belçika’da; "Belçika Türk İslam Diyanet Vakfı" (BTİDV), Hollanda’da; "Hollanda Diyanet Vakfı", Danimarka’da; "Danimarka Türk Diyanet Vakfı", Fransa’da; "Diyanet İşleri Türk İslâm Birliği" (DİTİB), İsviçre’de; "isviçre Türk Diyanet Vakfı", Avusturya’da; "Avusturya Türk İslâm Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Birliği" (ATİB), Berlin’de; "Diyanet İşleri Türk İslâm Birliği" (DİTİB), Amerika Birleşik Devletleri’nde; ’Türk Amerikan İslâm Vakfı" (TAİF) kurulmuştur. Kurulan bu vakıf ve birliklerin tüzükleri kuruldukları ülke mevzuatına uygun bir şekilde hazırlanmış ve ilgili ülkenin yetkili makamlarınca tasdik edilmiştir.
Bu ülkelerdeki vatandaşlarımızca kurulan dernekler gayrimenkullerini anılan vakıf ve birliklere devretmektedir. Böylece bir taraftan gayrimenkullerin geleceği garanti altına alınırken, diğer taraftan derneklerin faaliyetleri dağınıklıktan kurtarılmıştır.
SATIN ALINAN GAYRİMENKULLER
Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın kurdukları dini, sosyal ve kültürel amaçlı dernekler marifetiyle başlayan mülk satın alma çalışmaları, özellikle 1985 yılından itibaren Devletimizce din görevlisi gönderilmeye başlandıktan sonra büyük bir artış göstermektedir.
En küçük yerleşim merkezinde bile ikamet eden vatandaşlarımızca mülkiyeti satın alınan hizmet binaları (camisi, kurs eğitim yeri, kütüphanesi, lokali, spor salonu, berberi, marketi) ile çevrede mukim Türk vatandaşlarının ihtiyaçlarını karşılayan bir kültür merkezi durumundadır.
Vatandaşlarımızca satın alınıp, mülkiyetleri Vakıf ve Birliklere devredilen Gayrimenkullerin ülkelere göre dağılımı şöyledir:

Almanya 377
Fransa 60
Belçika 53
Danimarka 23
Hollanda 82
Avustralya 4
Avusturya 6
A.B.D. 1
İsviçre 1
CAMİ HİZMETLERİ
Vatandaşlarımızca oluşturulan dernek nezdindeki camilere gönderilen görevli sayısı oturma izni bekleyenler de dahil olmak üzere 795’dir. Din görevlilerince cami ve mescid-lerde vakit namazlarında, Cuma ve Bayram namazlarında, Ramazan ve Kandil gecelerinde, dini bayramlarda ibadethanelerde toplanan insanımıza va’z ve nasihat etmekte, dini konularda onları aydınlatmaya çalışmaktadırlar. Dini ve ahlaki konularda düzenlenen sohbet ve konferanslara katılmakta ve toplumumuzun bu konularda bilgilendirilmesine yardımcı olmaktadırlar. Zira yurtdışında "Cami" belki Türkiye’den biraz da farklı ve asıl tarihi fonksiyonuna uygun olarak, sadece ibadethane değil çocuk, genç, yaşlı, kadın, erkek her yaştan insanın biraraya geldiği bir "Kültür merkezi" durumundadır.
Milli kimliğin muhafazası, Türk toplumunun kendi içinde bütünlüğünün sağlanması, ev sahibi toplumla uyum içinde bulunması konularında din görevlilerinin ve cami hizmetlerinin önemi tartışılmaz bir gerçektir.
Vatandaşlarımızca Türk mimarisi tarzında temelden kubbeli ve minareli inşa edilen cami sayısı 50’nin üzerindedir.
EĞİTİM HİZMETLERİ
Yurtdışındaki Türk toplumunun en önemli ve öncelikli konusu çocuklarının yetiştirilmesi konusudur. Bu nedenle, din görevlileri bulundukları derneklerde oluşturulan dersaneler de Türk çocuklarının dini bilgiler kurslarına katılmalarına yardımcı olmaktadırlar. Bu kurslarda, okullarda göremedikleri nazari din derslerni görmekte; inanç, ibadet ve ahlak konularında bilgilendirilmektedirler. Özellikle bu kurslara katılan öğrencilerin istekleri halinde Kur’an-ı Kerim’i okumalarına da yardımcı olunmaktadır. Ayrıca bu dershanelerde öğrencilerin ev ödevlerine yardım kursları, yabancı dil kursları, bilgisayar kursları ve dikiş-nakış kurslarıyla ev ekonomisi kursları da düzenlenmektedir. Din görevlileri sözkonusu bu kursların oluşturulmasıyla toplumumuzu aydınlatmaktadırlar. Bu kurslarda aynı zamanda çocukların Türkçelerini geliştirmeleri de sağlanmaktadır.
SOSYAL VE KÜLTÜREL HİZMETLER
Cezaevi ziyaretleri Hastahane ziyaretleri Nikah ve sünnet törenleri Mevlit programları Konferans, panel, piyes, bilgi yarışmaları gibi kültürel programlar Sportif faaliyetler
İRŞAD HİZMETLERİ
Ramazan Hizmetleri:
Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımız için Ramazan ayının ayrı bir önemi bulunmaktadır.
Bu sebeple; Diyanet İşleri Başkanlığı daimi din görevlileri dışında her sene ilave din görevlisi ve irşad ekipleri düzenlemek suretiyle vatandaşlarımızın Ramazan ayını birlik ve beraberlik içinde daha canlı olarak geçirmelerini sağlamaktadır. 1995 yılında Ramazan dolayısıyla yurtdışına gönderilen din görevlisi sayısı 161’dir. Ayrıca Almanya, Belçika, Hollanda’ya irşad ekipleri gönderilmiştir.
Toplantı, Konferans:
Başkanlığımızca yurtdışına götürülen hizmetlerin etkili, verimli ve koordineli bir şekilde yürütülebilmesi bakımından bütün Müşavir ve Ataşeliklerle birlikte Diyanet İşleri Başkanının başkanlığında her yıl mutat toplantılar yapılmaktadır. Bu toplantılarda hizmet birliği, karşılaşılan problemler, çözüm yolları, istişare edilmektedir. Ayrıca yılbaşı ve önemli tatil günlerinde Müşavir ve Ataşelerce tertiplenen konferans ve toplantılara üniversitelerden ve tanınmış din adamlarından konferansçı gönderilmektedir. Ayrıca her Başkonsolosluk bölgesinde bayanlara yönelik irşad hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla birer bayan din görevlisi gönderilmesi uygulamasına başlanılmış bulunmaktadır.
DİNİ YAYINLAR
Vatandaşlarımızın dini yönden aydınlatılması görevinden söz ederken dil ile yapılan irşad hizmet yanında bilgi iletişim aracı olarak kitap, dergi ve gazete gibi araçlardan yararlanmak suretiyle hizmet vermenin gereği üzerinde de durmak gerekir. Bu itibarla, yurtiçinde olduğu gibi yurtdışında da başta Başkanlığımızın yayınları olmak üzere dini yayınlar yoluyla vatandaşlarımıza ulaşılmaya çalışılmaktadır. Yurtdışındaki Müşavirlik ve Ataşeliklerimizde görevlilerimizin bulunduğu bütün cami ve derneklerde dini yayınlarımız halkımızın istifadesine sunulmakta ve vatandaşlarımızın dini kitaplara ilgisini çekmek için va’z ve hutbelerle telkinde bulunulmakta ve kitap fuarları açılmaktadır.
Ayrıca görevlilerimizce Başkanlığın süreli yayınlarına vatandaşlarımızı ve özellikle gençleri abone yapmak üzere önemli gayret sarf edilmektedir.
Başkanlığımız yayınları yanında diğer kuruluşlarca yayınlanan ve yararlı görülen dini ve milli yayınlar da Türkiye’den götürülerek vatandaşlarımızın istifadesine sunulmaktadır. Yayın konusunda yurtdışına götürülen önemli hizmetlerden biri de yurtdışı takvimidir. Hersene olduğu gibi bu yıl da yurtdışına 237.500 Diyanet Takvimi gönderilerek vatandaşlarımıza dağıtımı yapılmıştır.
HAC HİZMETLERİ
Yurtdışındaki vatandaşlarımızın dini vecibelerini yerine getirmelerinde yardımcı olmak, özellikle Hac farizasını yerine getirmek isteyen vatandaşlarımıza rehberlik yapmak bu maksatla Suudi Arabistan’a yapacakları ziyaretlerin düzenli bir şekilde olmasını temin maksadıyla Hac Organizasyonu düzenlenmektedir. Böylece yurtdışındaki vatandaşlarımızın bazı menfaat gruplarınca istismarı da önlenmiş olmaktadır.
Bu maksatla yurtdışında düzenlenen Hac seyahatiyle ilgili olarak gerekli düzenlemeler Din Hizmetleri
Müşavirlik ve Ataşeliklerince yürütülmektedir.
Başkanlığımız Yurtdışı teşkilatı tarafından düzenlenen Hac seyahatine vatandaşlarımızın heryıl daha fazla bir ilgi gösterdiği gözlenmektedir. Nitekim bu organizasyonla Almanya’dan 1989 yılında 750-800 dolayında vatandaşımız Hacca gelirken sonraki yıllarda bu sayı artarak 1992 yılında bin, 1993 yılında 6 bin ve 1994 yılında 7200’e, 1995 yılında da 7548 rakamına ulaşmıştır. Avrupa ülkelerinden 1995 yılında Başkanlığımız organizasyonu ile 9466 vatandaşımız mukaddes topraklara götürülmüş ve Hac farizalarının yerine getirilmesine yardımcı olunmuştur.
Bizzat Müşavirlik ve Ataşelik-|^ terimizin katılımıyla gerçekleşen yurtdışı Hac seyahati, diğer kuruluşlarca düzenlenen hac seyahatinden daha düzenli olarak gerçekleşmekte ve bütünleştirici olmaktadır.
CENAZE NAKLİ VE FONU
Yurtdışında vefat eden vatandaşlarımızın bulundukları ülkede defin edilmeleri halinde gasli, tekfini ve her türlü dini işlemlerinin yapılması personelimiz tarafından yürütülmektedir.
Ancak; bu ülkelerde çoğu zaman müslüman mezarlığı bulunmaması nedeniyle vatandaşlarımızın büyük bir çoğunluğu cenazelerini yurda nakletmeyi düşünmektedir. Cenazelerini yurda nakletmek isteyen vatandaşlarımız cenaze nakli konusunda maddi-manevi sıkıntılarla karşılaşmaktadır. Bu nedenle vatandaşlarımızın bu önemli sorununa kalıcı, pratik ve güvenli bir çözüm getirmek amacıyla Din Hizmetleri Müşavirlik ve Ataşeliklerimiz nezdinde kurulmuş bulunan DİTİB ve Vakıfların tüzüklerine uygun birer "Cenaze Nakli Yardımlaşma Fonu" kurulmuştur. Bu cenaze fonu gerekli düzenlemeye göre işletilerek vatandaşlarımız arasında istenen birlik ve dayanışmayı sağlamaktadır.
Buna göre yurtdışında vefat eden vatandaşlarımızdan Türkiye’ye nakli istenenlerin cenazeleri, Türkiye’ye getirilerek Türkiye Diyanet Vakfının özel bir hizmetiyle defnedileceği yere kadar götürülmektedir. Bu insani ve dini faaliyet olarak Din Hizmetleri Müşavirlik ve Ataşelikleriyle Din görevlilerince her türlü desteği gören Cenaze Nakli Yardımlaşma Fonları toplumumuzun her kesiminden ilgi görmektedir. Özellikle vatandaşlarımızın bu acılı günlerinde yapılan bu hizmet vatandaşlarımızın Devlete ve millete olan güven bağlılıklarını bir kat daha artırmaktadır. Nitekim Cenaze fonlarına üye olan vatandaşlarımızın sayısı her geçen gün artarak devam etmekte ve ülkelere göre sayıları binlerle ifade edilir hale gelmektedir.
SONUÇ
Başkanlığımız, toplumu din konusunda aydınlatma görevini yüklenmiş bulunmaktadır. Yurtiçinde olduğu gibi yurtdışında da vatandaşlarımızı dini yönden aydınlatma görev ve sorumluluğunu taşıyan Başkanlığımız, sürekli ve geçici süreli personel ile bu hizmetleri yerine getirmeye çalışmaktadır.
Yurtiçinde olduğu gibi yurtdışında da camilerde va’z, hutbe, Kur’an-ı Kerim ve dini bilgilerin öğretilmesi konferans ve halkımızın dini konularda sorularını cevaplandırmak şeklinde gerçekleştirilen bu hizmetler, vatandaşlarımızın dini hayatları üzerinde müsbet bir tesir bırakmakta, onların birlik ve bütünlük içinde vatan ve Devlete bağlılıklarını artırmaktadır.
Geçimini yurtdışında sağlamak amacıyla çeşitli Avrupa ülkeleri ve Avustralya’ya göçetmiş olan vatandaşlarımızın büyük bir kısmı Türkiye’nin kırsal kesiminden gelen insanlardan oluşmaktadır. Bunlar, gelenek ve göreneklerine son derece bağlı kimselerdir. Dolayısıyla geldikleri ülkelerde tamamen yabancı oldukları bir çevrede gözlerini açtıkları zaman birden bire ne yapacaklarını şaşırmışlardır. Bir yandan Batının serbest toplumu içinde yaşamanın çekiciliği, öteyandan inanageldikleri değerlerin gereğini yerine getirme arasında bocalayan insanımızın moral açısından desteklenmeye ihtiyaçları vardır. Aksi takdirde yabancı bir kültürün baskısı altında bulunmaları sebebiyle bir gün her bakımdan yok olabilecekleri tehlikesiyle karşı karşı-yadırlar. Nitekim yıllarca önce Avustralya’ya göçeden, bugün benliklerini tamamen unutmuş olan Türk ailelerinin durumu buna canlı bir örnektir.

Not:
Başkanlığımızın, soydaşlarımızın yaşadığı ülkeler ile Türk Cumhuriyetlerine yönelik hizmetleri de bir sonraki sayımızda anlatılacaktır.