ORUÇLA İLGİLİ BÂZI FIKHÎ HÜKÜMLER

Dînimizde bedenî ibâdetlerden biri olan oruç. Bakara Sûresinin 183. âyetiyle farz kılınmıştır. Meâlen; "Ey îman edenler! Sizden evvelkilere farz kılındığı gibi, sizin üzerinize de oruç farz kılındı, tâ ki korunasınız." buyuruluyor.

Orucun bir müslümana farz olması için, o kimsenin bülûğ çağına gelmiş olması ve akıllı bulunması gereklidir. Bu şartlara sâhip olan bir müslüman, yolculukta veya hasta olursa, orucunu, ramazandan sonra tutar. Gücü yettiği takdirde seferde iken oruç tut­ması evlâdır. Kadınlar, lohusalık ve âdet hallerinde oruç tutmazlar. Hâmile veya emzikli olanlara orucun zarar vereceği doktor tarafından bildirilirse, bu gibiler de, oruçlarını Ramazan sonuna bırakabilirler. Oruç tutamayacak kadar yaşlı, yatalak, şifasız bir hasta­lığa tutulmuş bulunanlar ise; imkânları varsa, her gün için, fakîre birer fidye verirler (Fidye bedeli, bir fakiri günde iki öğün doyurmaktır).

Ramazan orucu, bu ayın bütün günlerinde, tanyeri ağarınca başlar, güneş batıncaya kadar devam eder. Oruç, bu vakitler içerisinde yemekten, içmekten, kadınla erkek arasındaki cinsî münâsebetten sakınmaktır. Bu sakınmaya tutmak mânâsına imsak denir. Bunun karşılığı ise, orucu açmak mânâsına gelen iftardır.

Belirli yasaklara uymayan kimsenin bozulan orucunu kazâ etmesi îcâbeder. Ancak bâzı hallerde kazâ kâfi gelmeyip keffâret de gerekir.

Kazâ, bozulan bir orucun gününe gün tutmak; keffâref orucu ise, aralıksız olarak altmış gün veya iki kamerî ay oruç tutmaktır. Bazen de yasaklanmış fiiller işlenmekle beraber kazâ veya keffâret gerekmez. Burada üç durum meydana gelmektedir:

1 — Orucu bozmayan şeyler,

2 — Orucu bozup kazâyı gerektirenler,

3 — Orucu bozup hem kazâ, hem keffâreti gerektirenler.

I — ORUCU BOZMAYAN ŞEYLER:

1 — Oruçlu bulunulduğu unutularak yemek, içmek, cinsî münâsebetlerde bulunmak.

2 — Karşı cinse sâdece bakarak veya düşünerek inzal olmak.

3 — Oruç müddeti içinde uyurken ihtilâm olmak.

4 — Cünüp olarak sabahlamak.

5 — İnzâl vâki olmamak şartiyle öpmek.

6 — Burundan boğaza inen veya ağıza gelen balgamı yulmak.

7 — Oruçlunun kendi kusuru olmayarak, boğazına duman, toz veya sinek kaç­mış olmak.

8 — Dişler arasında kalmış, nohuttan küçük bir şeyi yutmak.

9 — İnsanın elinde olmayarak mide bulantısı veya herhangi bir sebeple kusmak, yâhut bu sırada mideden ağıza gelen kayı yutmak (ağız dolusu olsa da).

10 — Erkeklerin bıyıklarını yağlayıp, boyaması; kadınların sürme çekmesi. (Bu mev­zuda diğer mezheblerde ihtilâf varsa da Hanefî mezhebinde oruca zarar vermez.)

12 — Kan aldırmak.

13 — Gıybet etmek.

14 — Gusül veya abdesten sonra ağızda kalan yaşlığı tükrükle yutmak.

II — ORUCU BOZUP KAZÂYI GEREKTİREN ŞEYLER:

1 — Yenmesi mûtad olmayan şeyleri yemek. Meselâ: Sade un, bir defada çok mik­tarda tuz, zeytin çekirdeği veya olgunlaşmadan yenmeyen meyvenin tuzlanmayarak çiğ ve ham olarak yenmesi (ham ayva gibi).

2 — Pamuk, kâğıt, olmamış ceviz veya katı kabuklu badem, fındık gibi şeyleri çiğ­nemeden yutmak.

3 — Taş, maden parçası, toprak yutmak.

4 — Ağıza alınan boyalı bir ip veya benzeri bir şeyin ağıza çıkıp rengini değiştir­diği ağızdaki tükrüğü yutmak.

5 — Kendi kusuru olmadan ağıza kaçan yağmur veya kar tanesini yutmak.

6 —- Gusül veya abdest alırken hata ile boğaza veya genize kaçan suyu yutmuş olmak.

7 — Uyuyan oruçlunun ağzına başkası tarafından dökülen suyu yutması.

8 — Oruçlu olduğu halde uyuyan bir kadına, esinin uyandırmadan münasebette bu­lunmuş olması.

9 — Dişler arasında kalmış nohut tanesi büyüklüğünde bir şeyi yemek.

10 — İsteyerek ağız dolusu kusmak.

11 — İsteyerek duman yutmak.

12 — Fecrin doğduğundan şüpheli bulunarak sahur yemeği yemek.

13 — Herhangi bir sebeple henüz güneş batmadan, güneşin battığını zannederek iftar etmek.

14 — Ön ve arka mahallin gayrisi, bir yere sürtmekle (karın veya uyluk) yâhut is­timna (el ile oynayarak) inzâl vâki’ olmak. —Hayvan veya ölü ile temas da bu hükme tabi’dir.—

15 — Oruçlu olduğunu unutarak yiyip içtikten veya cinsî münasebette bulunduktan sonra aynı fiili bilerek tekrarlamak.

16 — Niyet edilmemiş Ramazan orucunu bozmak,

17 — Geceden niyet edilmiş bir orucu bozduktan sonra, hastalık, hayız, nifas gibi dînî bir özre sahip olmak.

18 — Ramazan haricinde tutulmuş herhangi bîr orucu bozmak.

19 — Tek başına Ramazan hilalini görüp, alâkalılarca rü’yeti nazara alınmayan ve Ramazan îlân edilmeyen halde o kimsenin oruç tutmaması da yalnız kazâyı gerektirir.

III — ORUCU BOZUP HEM KAZÂ, HEM KEFfiARETİ GEREKTİREN ŞEYLER:

1 — Bilerek (amden) yenmesi ve içmesi mûtad olan gıda maddelerinden yâhut vü­cûda fayda temin eden ilâçlardan birini yemek, içmek veya cinsî münâsebette bulunmak (inzâl vuku^’ bulmasa yine keffâret gerekir).

2 — Ağıza giren yağmur, kar tanesini bilerek yutmak.

3 — Sigara, nargile içmek veya tütsü olarak kullanılan maddelerin dumanını yutmak.

4 — Enfiye çekmek.

5 — Kil veya yemesi îtiyad haline getirilmiş toprağı yemek.

6 — Az tuz yemek.

7 — Gıybet ettikten veya şişe vurduktan sonra orucum bozuldu zannıyla yemek, içmek.

8 — İnzâl vuku’ bulmadan, öpmek veya okşamaktan sonra orucum bozuldu zanniyle yemek içmek (İğne yaptırmak, kulak, burun veya aşağıdaki mevkilerden ilâç kullanmak dergimizde müstakil bir makale olarak ele alındığı için bu yazıda o hususlardan bahse­dilmedi).