KİTAPLAR
INDEX ISLAMICUS
Dr. Yusuf Ziya KAVAKÇI
INDEX ISLAMlCUS (1906 - 1955)
a catalogue of articles on Islamic subjects in periodicals and other collective publications, compiled by J. D. PEARSON. Heffer and Sons LTD., Cambridge England. 1958 Sayfa XXXVI+897
Yukarıda kısa tavsifi verilen kitap 1906-1955 yılları arasında Rusya dâhil garp dillerinde, Avrupa’da neşredilen mecmualarda ve armağanlarda çıkmış İslâmiyet’le ilgili yazıları mevzu, müellif ve makale adına göre tasnif edip içinde neşredildiği mecmuanın isim, sayı, yıl ve sayfalarını veren bir eserdir.
Eser 50 senelik muazzam bir kısmı ihtiva etmektedir. Müteakip yıllarda her beş senelik neşriyâtı ayrı bir katalog içinde vermek üzere plânlanmış ve ikinci kısmı aynı müessese tarafından 1962 yılında yayınlanmıştır ki bu kısım 1955 -1960 yılları arasındaki makaleleri ihtiva etmektedir. Üçüncü kısım da neşredilmiş bulunmaktadır.
Index Islamicus’da kayıtlı bulunan her makaleye bir numara verilmiştir. 1906 -1955 yılları arasındaki makaleleri ihtiva eden ilk kısımda 26.076 makale, 1962’de tabedilen ve 1955-1960 yılları arasındaki İslâm’la alâkalı yazıları ihtiva eden ikiıici kısımda ise 7.296 makale kaydedilmiş bulunmaktadır.
Index Islamicus Avrupa dillerinde neşredilmiş bütün mecmuaların değil de belli başlı dergilerin ve armağanların makalelerini muhtevidir. Eserin atıfta bulunduğu en eski dergi olarak 1906’da neşre başlayan Revue du monde musulman gösterilmiştir.
İlk kısımda x-xxvıı, ikinci kısımda vııı-xxı sayfaları arasında kaynak teşkil eden ve taranan mecmua, armağan ve müşterek eserlerin tam isimleri verilmiştir ki aded olarak mecmualar 510, armağanlar 120 ve kongre zabıtları 70 kadar gösterilmiştir.
Bazı mecmuaları kaydetmek icâbederse I. Dünya Savaşından evvel çıkmış dergiler olarak Der İslam (1910), Rus Kraliyet Şark Cemiyeti’nin kısa ömürlü Mir Islama’sı (1913), halen devam etmekte olan ve muasır İslâm memleketlerinin meselelerini ele alan die Welt des Islams isimleri zikredilmiştir.
Daha sonraki devre âit mecmualardan kaydedilenler içinde Asia Major’un 1925 -1935 seneleri arasında neşrettiği Islamica’sı, 1927’denberi intişar halinde olan Islamic Culture ve Revue des études Islamiques bulunmaktadır, Ispanya’da çıkan AI-Andalus hariç 1953 yılma kadar yeni mecmuanın çıkmadığı beyan ediliyor.
Ancak bundan sonradır ki Fransa’da Studia Islamica (1953) ve Arabica (1954), Ingiltere’de Islamic Quarterly (1954) ve Ispanya’da Bevista del Institute Egipciano de Estudios Islamicos (1953) neşir hayâtına girmiştir.
Bu muazzam eser Londra Üniversitesine bağlı School of Oriental and African Studies (Şark ve Afrika Tetkikleri Okulu) kütüphanecisi bulunan J. D. Pearson tarafından hazırlanmıştır. Şâyân-ı dikkattir ki yardımcısı Julia F. Ashton’la birlikte yazdığı önsözünde Pearson, eser içinde geçen “makalelerin fotokopilerini temin etmek isteyenlere bu hususta bütün yardımlarını esirgemeyeceklerini” beyan etmiştir.
Yukarıda adı geçen ve taranan kaynaklar eserin başmda (ı) periodikler, (n) armağanlar, (m) diğer kollektif eserler ve (ıv) kongre zabıtları olmak üzere kendi içlerinde alfabetik sırada dört grup halinde verilmiş, arkasından da kitaptaki kısaltmalar listesi eklenmiştir. Müteakiben de mevzu fihristi gelmektedir. Eserin sonunda kitapta geçen makale sahiplerinin isimlerine göre tasnif edilmiş müellifler indeksi mevcuttur.
Dikkat edildiği gibi eser XX. asırda garpta İslâmiyet’le ilgili olarak neşredilen makaleleri bize tanıtmaktadır. Garp medeniyetine girmiş Türkiye’deki araştırıcıların ellerinde bulunması zarûrî bir el kitabı (manuel) dir. İslâm araştırmaları yapanlar için başkalarının daha önce yazdıklarım bilmek, icabında onları bulmak ve görmek şüphesiz kaçınılmaz bir zarûrettir.