Makale

OSMANLI ŞEYHÜLİSLAMLARININ TERACİM-İ AHVALİ OSMANLI ŞEYHÜLİSLAMLARI

OSMANLI ŞEYHÜLİSLAMLARININ TERACİM-İ AHVALİ OSMANLI ŞEYHÜLİSLAMLARI

«Şeyhülislâm ve Müfti’l-Enâm»

10

SA’DI SA’DULLAH ÇELEBİ EFENDİ

Kanânî Sultan Süleyman devri Müftilerindendir. Kastamonu’da (Daday)’da dünyâya geldi. Babasiyle berâber İstanbul’a geldiği zaman, pederi, Mu­rad Paşa Camiine imam oldu, oğlunu arzusuna muvafık bir sûrette yetiştirdi. Sa’dullah Çelebi pederinden gördüğü dersleri Mevlânâ Muhammed Samsûnînin halka-i irfânında ikmâl etti. Ulûm-ı âliyyeyi tahsil eyledikten sonra ted­ricen İstanbul’da Başçı İbrahim, Edirne’de Taşlık, İstanbul’da Mahmûd Paşa ve Semânîye Medreselerinde Müderrislik eyledi. İstanbul Kadıhğı’na nâil ol­duğu zaman (930) bu vazifeyi on sene kadar îfâ eyledi, tekrar yüz akçe va­zife ile Sahn’a tenzil edildi. Kanuni Sultan Süleyman devrinde İbn-i Kemâl’­in vefatı üzerine Müftî nasbolundu. Zamânının şâirleri: «O kâmil Müfti-i dev­rân oldu. 940 mısraiyle Müftülüğüne târihler tanzim etmekten hâtî kalmadı­lar. Beş sene Muftilik ettikten sonra «Bakaya geçti Sa’dü’d-Dîn-i Sânî» (945).

Sa’dullah Çelebi bütün hayâtını tahsîl-i ma’rifete hasretti. Fevkalâde bir kuvve-i hâfızaya mâlikti. Târihe pek meraklı idi. Bütün vakayü târihiyyeyi hıfzeder, mahallinde îrâd etmek meziyyetini ibraz eylerdi. Şiire merâkı var­dı. Eyüb Sultan civânnda medfundur. Fatih’de bir Dâril’l-Kurrâ’sı vardır. Asârının başlıcaları, okuduğu kitaplara yazdığı ta’lîkat İle Tefsîr-i Beyzâvî’ye yazdığı hâşiyedir.

*

**

«Şeyhülislâm ve Müfti’l-Enâm»

11

ÇİVİ-ZADE MUHYÎ’D-DİN EFENDİ

Menteşe’lidir. (Çivi-Zâde) lâkabiyle meşhurdur. Ustadları Sa’di Çelebi, Fenârî Muhyid-Dîn Efendi, Mevlânâ Mehmed Paşa’dır. Çivi-Zâde Muhyid-Dîn Efendi, ilk evvel Karabâlî Efendinin Sahnında Muîd oldu. Edirne’de, Bursa’da Müderrislik etti. Fazl u liyâkatini takdir ettirdiği cihetle Mısır Kadılığını (934), Anadolu Kazaskerliğini (944), nihâyet Müftiliğî (945) ihrâz etti, üç se­ne sonra azledildi, yevraî iki yüz akça vazife ile tekaüd oldu. Hacc-ı şerifden avdetini müteakip medâris-i Semâniyeden birinde Müderrislik etti. Hayâtı­nın son zamanlarında Rûmeli Sadrına vâsıl olduysa da iki sene sonra irtihâl-i dâr-ı bakaa eyledi (954). Medfeni Ebû Eyyûb-i Ensârî civarındadır. Çivi-Zâde gayet mütevâzi, hakperest bir Müfti idi. «Çivi-Zâde etti azm dergehî hayy-ı lâtîf 954» vefatına târihtir. Müddet-i fetvası dokuz aydır. Azline sebep Muhyi’d-Dîn-i Arabî ile Celâlü’d-Dîn-i Rûmî’nin efkâr ve felsefesi aleyhinde idâre-i kelâm etmiş olmasıdır. Çivi-Zâde’nin başlıca eserleri, bâzı âsar-ı nefîseye ta’lîkaatı ile bir iki te’lifden ibâdettir.