Makale

BAŞKANLIK MERKEZ TEŞKİLATI, GÖREVLERİ VE YAPTIKLARI HİZMETLER

BAŞKANLIK MERKEZ TEŞKİLATI, GÖREVLERİ VE YAPTIKLARI HİZMETLER

Abdullah CEYHAN
Dinî Yayınlar Dairesi Bşk.


Diyanet İşleri Başkanlığı, bugünkü organik ve fonksiyonel yapısıyla, Merkez, Taşra ve Yurtdışı birimlerinden oluşmaktadır. Esasen Başkanlık, 1965 yılında yürürlüğe giren 633 sayılı Kanunla idarî ve hukukî yapıya kavuşmuştur. Halen mevcut olan teşkilat yapısı ise, 18.07.1984 tarih ve 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararname eki Kadro Kararnamesi ile oluşmuştur.
Bu duruma göre, Başkanlığın görevlerini ve hizmetlerini şöyle sıralamak mümkündür:
1. Din İşleri Yüksek Kurulu: Başkanlığın en yüksek karar ve danışma organıdır. Kurul, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın ana-hizmet politikasını tesbit eder. Dinî soruları cevaplandırır. Dinî konularda inceleme ve araştırmalar yapar. Başkanlıkça bastırılacak eserlerin basımına karar verir.
2. Mushafları İnceleme Kurulu : Başkanlıkça, kişi veya kuruluşlar tarafından bastırılan mushafları inceleyerek, hatasız basılmalarını sağlar. Konusu ile ilgili ilmî incelemeler yapar.
3. Teftiş Kurulu Başkanlığı : Diyanet İşleri Başkanlığı teşkilatının hizmet ve faaliyetleri ile alakalı her türlü denetleme, inceleme ve soruşturma işlerini yürütmektedir.
4. Hukuk Müşavirliği :
Hukukî konulan inceleyerek görüş bildirir. İdarî davalarda Başkanlığı temsil eder.
5. Araştırma-Plânlama ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığı : Başkanlığın ana-hizmet politikasının ve plânlarının hazırlanmasını, yıllık çalışma programlarını, bütçe teklifini hazırlar ve uygulamasını takip eder. Daha iyi hizmet verilebilmesi için inceleme ve araştırmalar yapar.
İstatistikî çalışmalar yapar ve birimlerarası koordinasyonu sağlar.
6. Din Hizmetleri Dairesi Başkanlığı : Başkanlığın temel görevlerinden olan toplumu din konusunda aydınlatma hizmetlerinin bir bölümünü gerçekleştirir. Namaz vakitlerinin, dinî günlerin, kamerî aybaşlannın doğru olarak tesbitini sağlar.
İlgili daire, geniş anlamda irşat hizmetlerini organize etmektedir. Toplumu din konusunda aydınlatma görevi ile yükümlü diğer birimler de vardır.
7. Din Eğitimi Dairesi Başkanlığı : Her kademedeki Başkanlık personelinin meslekî formasyonunu geliştirme ve hizmet verimini artırma amacıyla hizmetiçi ve hizmet öncesi eğitim planını yapar, uygulamasını sağlar.
Kur’an kursları ve eğitim merkezlerinin açılış, eğitim-öğretim ve yönetimi ile ilgili işleri yürütür. Din eğitimi programlarını geliştirir.
Bu cümleden olarak, yılda ortalama 234 Kur’an kursu açılmakta olup, bugün bu kursların sayısı 5.000’e ulaşmış bulunmaktadır. Hizmetiçi eğitim gören personelin adedi ise 40.000’in üzerindedir. Halen bu amaçla 9 eğitim merkezi faaliyetini sürdürmektedir.
8. Hac Dairesi Başkanlığı: Hac ve umre ibadetlerini yerine getirmek isteyenlerin bu ibadetlerini en iyi şekilde yapabilmelerini teminen, personel seçimi, eğitimi ve ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineyi sağlar.
Hac Dairesi Başkanlığı, ilk defa 1978 yılı hac mevsiminde, deneme niteliğinde hac seferleri düzenlemiştir. Bu tarihten sonra bu hizmet düzenli bir şekilde devam etmiştir. Her yıl ortalama 100 bin hacıya hizmet verilmektedir.
9. Dini Yayınlar Dairesi Başkanlığı: Sesli, görüntülü ve basılı, yazılı yayın yapmak suretiyle, toplumu din konusunda aydınlatır.
Yayın Dairesi bugüne kadar 9 türde ve 350 çeşit kitap bastırmıştır. Ayrıca yapmakta olduğu süreli yayınlan ile orta dereceli okul öğrencileri, yetişkinler ve
Başkanlık personeline hizmet vermektedir. Bunlarla birlikte Başkanlığın kütüphane hizmetlerini yürütür. Kütüphane konusunda taşra teşkilatımıza rehberlik eder.
10. Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı: Yurt dışındaki vatandaşlarımız ve soydaşlarımıza din hizmeti götürür. Bu hizmetlerle ilgili işleri yürütür. Yurt dışından gelen ve Başkanlığı ilgilendiren misafirlere rehberlik yapar.
Bu amaçla, yurt dışı teşkilatlarının çalışma alanlarını tesbit ederek, görevli gönderilmesini, basılı yayın sağlanmasını gerçekleştirmede ilgili kuruluşlarla işbirliği yapar. Halen yurt dışında görevli personel sayısı 1000’e yaklaşmıştır.
11. Personel Dairesi Başkanlığı: Başkanlığın insan gücü planlaması ve personel politikasıyla ilgili çalışmaları yürütür.
Başkanlık merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatlarında çalışmakta olan personel adedi 80.000’in üzerindedir. Bu kadar personelin tayin, nakil gibi işlemleri ile, özlük haklan bu birim tarafından yürütülmektedir.
12. İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı: Başkanlık için gerekli olan araç, gereç ve donatım malzemelerini sağlar. Genel evrak ve arşiv işlemleri ile, mali işlerini yürütür. Bütçesiyle ilgili çalışmalar yapar.
13. Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü : Başkanlıkça basımına karar verilen eserlerin basım, yayım, satış, tanıtma, sevk ve dağıtımını sağlar.
14. Bilgi İşlem Merkezi Müdürlüğü : Diyanet İşleri Başkanlığı’nca yapılan iş ve işlemlerin süratli ve sıhhatli bir şekilde yürütülmesi ve takibi için bilgisayara yüklenmesini sağlar.
15. Protokol, Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü : Başkanlık makamının protokol işlerini, basın ve halkla ilişkilerini yürütür.
16. Savunma Uzmanlığı: Başkanlığın savunma ve sivil savunma hizmetlerini yerine getirir.
Diyanet İşleri Başkanlığı, kendisine yasalarla verilen görevleri yerine getirirken, 1975 yılında kumlan Türkiye Diyanet Vakfı’ndan faydalanmaktadır. Geniş bir hizmet alanı olan Başkanlık, mevcut bütçe imkanları yetersiz kaldığından istenilen hizmetleri sunabilme imkanına ancak bu sayede ulaşabilmektedir.
Başkanlığımızın süreli yayınlarından Diyanet Aylık Dergi’nin yayın ekibi bir çalışma esnasında görülüyor.
YAYIN HİZMETLERİ
Diyanet İşleri Reisliği, 26 Recep 1342/3 Mart 1340 (3 Mart 1924) tarihinde, Şer’iyye ve Evkaf ve Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaletlerinin ilgasına dair 429 sayılı kanunla birlikte kurulmuştur.
Söz konusu kanunun ilk maddesi aynen şöyledir:
"Türkiye Cumhuriyetî’nde muâmelât-ı nâsa dair olan ahkâmın teşri ve infazı Türkiye Büyük Millet Meclisi ile onun teşkil ettiği hükümete ait olup, dini mübîni İslâm’ın bundan maada itikadat ve ibadata dair bütün ahkâm ve mesalihinin tedviri ve müessesatı diniyenin idaresi için Cumhuriyetin makarnnda bir ( Diyanet İşleri Reisliği) makamı tesis edilmiştir".
Aynı kanunun 3. maddesinde, "Diyanet İşleri Reisi, Başvekil’in inhası üzerine Reisicumhur tara’ tından nasbolu-nur" denilerek tayin şekli, madde 4de ise, "Diyanet İşleri Reisliği Başkavekalete merbuttur. Diyanet İşleri Reisliği’nin bütçesi Başvekalet bütçesine mülhaktır..." denilerek de Başkanlığın idari yapı ve bütçe olarak Başbakanlığa bağlı olduğu, kanunun 5. maddesinde de, "Türkiye Cumhuriyeti memâliki dahilinde bilcümle cevâmi ve mesâcidi şerifenîn ve tekâya ve zevâyânın idaresine, imam, hatip, vaiz, şeyh ve müezzin ve kayyımların ve sair müstahdeminin tayin ve azillerine Diyanet İşleri Reisi memurdur" . ifadesiyle de Başkan ve Başkanlığın görevleri sayılmıştır d).
Bu kanun, 5634 sayılı kanunun çıktığı tarih olan 1950ye kadar anahatlarıyla yürürlükte kalmıştır. Diyanet İşleri Başkanlığı esasen, 1965 yılında yürürlüğe giren 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunla, idari ve hukuki yapıya kavuşmuş, organik ve fonksiyonel olarak teşkilatlanmıştır. Bu günkü teşkilat yapısı ise, 18.7. 1984 tarih ve 190 sayılı Kanun Hükmünde kararname eki Kadro Kararnamesiyle oluşmuştur.
Çalışma Alanı
Diyanet İşleri Başkanlığı toplumu din konusunda aydınlatma ve ibadet yerlerini yönetme amacıyla merkez, taşra ve yurtdışı teşkilatlarıyla hizmet vermektedir.
Bir istihdam kuruluşu olan Başkanlık, hizmet alanı itibarı İle hem yaygın, kısmen de örgün eğitim hizmeti sunmaktadır. Camilerde verilen hizmetler yanında, Kur’an kurslarında çocuklara dini bilgiler verilerek eğitilmektedir.
Yasa ile kendisine verilen görevleri çerçevesinde Başkanlık personelini hizmetiçi eğitim, halkı vaaz ve irşat y?.rı sıra basılı, sesli ve görüntülü yayınları yoluyla eğitmekte, din hakkında doğru ve gerçek bilgi edinmesini sağlamaktadır.
Halkın basılı, sesli ve görüntülü yayınlarla eğitilmesi ve bilgilendirilmesi günümüzde daha çok önem kazanmıştır. Bu bakımdan yayın hizmeti, Diyanet İşleri Başkanlığının hassasiyetle üzerinde durması gereken hizmet alanlarının başında gelir..
Yayın Hizmetleri
Diyanet İşleri Başkanlığının kuruluşu hakkındaki 429 sayılı kanun metninde, Diyanet’in yayın hizmetleri açıkça belirtilmemiş olmasına rağmen, Meclis, Nisan 1924’te ilk bütçe görüşmeleri sırasında konuyu ele almıştır. Bir sonraki yıl, 21 Şubatta ikinci bütçe görüşmeleri esnasında, bir tefsir ve bir hadis kitabı hazırlanması için bütçeye 20 bin lira ödenek konulmuştur (2). Bu ödenekler daha sonraki senelerde de artarak devam etmiştir.
TBMM’nin karan ile ve bütçeye konulan ödenekle "Hak Dini Kur’an Dili" adlı yeni mealli Türkçe tefsir, 9 cilt olarak Elmalılı Hamdi YAZIR ( 1877- 1942 ) tarafından, 1935- 1939 yıllan arasında; "Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi" ise, Babanzâde Ahmet NA-İM ( 1873- 1934) ile, 4. ciltten itibaren Prof. Kamil MİRAS ( 18741957) tarafın, dan 12 cilt olarak 19281948 yıllan arasında yayınlanarak, halka ücretsiz olarak dağıtılmıştır (3). Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi’nin 1928 tarihli ilk baskısının önsözünde, mütercim Ahmet NAİM Efendi, eserin TBMM karan ile ve kendisine verilen görev doğrultusunda hazırlandığını, 4. cildin önsözünün son paragrafında da Prof. Kamil MİRAS’ ın Meclise şükranlarını ve Atatürk’e saygılarını sunduğuna şahit olmaktayız. Eserin ilk baskılarında yer alan bu ifadelerin, Başkanlıkça bastırılan diğer baskılarda da aynen muhafaza edildiği izahtan varestedir.
Bu iki önemli eser dışında Diyanet İşleri Başkanlığı, 19241950 yıllan arasında 30 civarında eser bastırmıştır. 1951- 1993 tarihleri arasında ise bu rakam 350’yi bulmaktadır. Bu eserler 9 seri başlık altında toplanmıştır. Bu seriler, Kaynak Eserler, İlmi Eserler, Halk Kitaplan, Cep Kitapları, Çocuk Kitaptan, Mesleki Kitaplar, İslam ve Türk Büyükleri, Edebi Eserler ve Sanat Eserleri başlığı altında toplanmıştır.
Ayrıca 1992-1993 yıllan arasında Başkanlığımız, Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine yönelik eser bastırmaya ağırlık vermiştir. Bu cümleden olarak Resimlerle Namaz, Kuran Okumaya Giriş, Siyeri Nebi, Cep İlmihali, Dini Bilgiler, Hatemül Enbiya gibi eserleri Azerice, Kırgızca, Özbekçe, Tatarca, Türkmence, Arnavutça ve Gürcüce olarak ve kril alfabesi ile bastırılmıştır. Belirtilen eserlerin tamamının sayılan lehçelere çevrilmesi işlemi 1994 yılı içinde tamamlanmış olacaktır.
Kril harfleriyle bastırılan ve Türk Cumhuriyetlerine ücretsiz olarak gönderilen eserlerin toplam adedi 500 (bini bulmuştur. Bu eserlerle birlikte telif, tercüme ve sadeleştirme yoluyla eser basımı sürmektedir.
Süreli yayınlarımızdan olan Üç Aylık İlmi Dergi, Diyanet Aylık Dergi, Diyanet Çocuk Dergisi ise, gün geçtikçe trajını yükselterek yayın hayatını devam ettirmektedir.
Sesli ve Görüntülü Yayınlar
Toplumlarda basın ve yayının önemi inkar edilemez. Kültürlerin oluşmasında, ülkelerin birbirlerine yaklaşmasında medyanın önemi büyüktür. Bugün medyanın girmediği yer yok gibidir, insanlara ulaşmanın ve onları etkilemenin en kestirme yolu, sesli ve görüntülü yayınlardan geçmektedir.
Bu sebeble Bakanlık, konunun önemini kavramış ve sesli- görüntülü yayınları hazırlamaya başlamıştır. Bunun neticesi olarak, çizgi film, drama belgesel, televizyon dizisi, paket programlar yaptırmıştır. Bugün arşivimizde, yüzlerce saati bulan programlar mevcuttur. Bunlardan bazıları şunlardır.
1- Emre (Çizgi Film) ; 20’şer dakikalık 8 diziden meydana gelen ve 1990 yılında Kültür Bakanlığı tarafından emsalleri arasında birinciliğe layık bulunan en uzun çizgi filmdir.
2- Yusufçuk ( Dizi Film) : 30 ar dikikalık 8 bölümlük dizi filmdir.
3- İnsanlar Yaşadıkça ( Dizi Film) : 30ar dikakalık 8 bölümlük televizyon için çekilmiş dizi filmdir.
4- Süleyman Çelebi ve Mevlid (Televizyon Filmi) : Dramatik belgesel türü, 60 dakikalık en güzel mevlid filmidir.
5- Paket Program : Kendi içinde Kuran -ı Kerim, sohbet olarak Kuran ve Çağ, belgesel olarak Öncüler, Ne Diyorlar, Hurafe ve Batıl İnançlardan meydana gelmektedir.
6- Türk- İslam Dünyasından Çizgiler (Belgesel dizi Film: İslam ve Türk medeniyetini ve Türklerin tarih içinde bulundukları coğrafyadaki eserleri tanıtmak için hazırlanmış belgeseldir.
7- İslam ve Ekoloji (Belgesel dizi Film): Günümüzün en önemli problemlerinden olan çevre kirlenmesini islâm Dini yönünden inceleyen, belgeseldir.
8- Dinî Musikî Küpleri: 39 ayn parçadan oluşan ve geniş halk kitlelerini ilgilendiren Türk Dinî Musikîsini video- klip olarak sunan bir yapımdır.
9- Hüzün Gezegeni (Çizgi Film) : 40 dakikalık çizgi filmdir. Sevgi ve Allah’a iman sevgisi esas alınmış, teknolojinin huzur getirmesi gereği üzerinde durulmuştur.
Bu tür sesli ve görüntülü yayınların yapımı ileriki yıllarda da sürdürülecektir.
Sonuç olarak diyebiliriz ki, Diyanet İşleri Başkanlığı, süreli yayınları yanında, basılı - sesli ve görüntülü yayınlarıyla da kendisine yüklenen görevleri yapmaya devam edecektir.

1- TBMM. Zabıt Ceridesi, Devre 2, Yıl 2, C.7.S. 24-26
2- TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Yıl 2, C. 7, S. 24-26
3- Mehmet BULUT, "İlk Cumhuriyet Meclisi’nde Dini Yayıncılık", Diyanet İlmi Dergi, C. 28, Sayı. 1, S. 139-149