OSMANLI ŞEYHÜLİSLAMLARININ TERACİM-İ AHVALİ

Sultan Mehmet Hân devri :

“Şeyhü’l-İslâm ve Müfti’l-Enâm”

22

HOCA SA’DÜ’D-DÎN EFENDİ

Yavuz Sultan Selim nüdemâsından Hasan Çan’ın oğludur. Târîh-i tevellüdü 943’dür. Üstadları Karamânî Mehmed Efendi ile allâme-i za­man Ebu’s-Suûd Efendidir. Sa’dü-d-Dîn Efendi zekâ-yı mâder-zâdiyle üstadlarından hakkıyle istifâde etti. Pederinin Hânedân-ı Âl-i Osman hizmetinde bulunmasının da sür’atle terakkisine yardımı oldu. Yirmi ya­şında mülâzım, bir kaç sene mürûrunda otuz akça ile Murad Paşa Med­resesine, yirmi dokuz yaşında Hâriç rütbesine nail oldu. Saraya intisabı sâyesinde, Manisa’da Şeyh-Zâde Sultan Murâd-ı Sâlis’e muallim ta’yîn olundu. Murâd-ı Sâlis’in cülusu üzerine “Padişah Hocam” unvâniyle dev­letin siyâsetini idâreye başladı. Bu müddet zarfında ulemâ ve fudalâyı ihsanlar ve mükâfatlarla dil-sîr etmekten hâlî kalmadı. Hoca Sa’dü’d-Dîn Efendi’nin nüfûzu vüzerâmn nüfûzuna bile tekaddüm etti. Murâd-ı Sâlis’in vefâtında saraydaki nüfûzuna yine halel gelmedi. Üçüncü Sultan Mehmed Hân da Hoca Sa’dü’d-Dîn Efendi’nin irşâdâtiyle hareket etmeğe başladı. Sa’dü’d-Dîn Efendi’nin Osmanlı Devleti’ne en büyük hizmeti, Eğri seferinde görüldü (1004). Düşmanın kuvâ-yı külliyye ile taarruzu üzerine ordu ric’at etti, düşman, Padişâh’ın karargâhına kadar ilerledi, Mehmed Hân-ı Sâlis kaçmak istedi, Hoca Sa’dü’d-Dîn Efendi düşman karşısında kaçmayı Osmanlılığa yediremediğinden Mehmed Hân-ı Sâlis’in atına yapıştı, Padişâh’ı mevkiinde sebât etmeğe mecbur eyledi. İki sene sonra Makaam-ı Meşîhat’e kuûd etti (1006). İki sene Makaam-ı Meşîhat’da icrâ-yı nüfûz ile vüzerâyı ve sarayı idâre etti. Birgün Ayasofya’da edâ-yı salât için tecdîd-i vudû’ edeceği sırada ansızın vefat eyledi. “Nâgehân geçti Hoca Sa’dü’d-Dîn 1008” vefâtına târihtir.

Hoca Sa’dü’d-Dîn Efendi âlim, fâzıl, şâir, müverrih ve siyasî idi. Sadru’ş-Şerîa’ya hâşiyesi, Târih-i Temîmî’ye Ta’rîfi, Lâri tercemesı meşhurdur. (Tâcü’t-Terârîh) en güzide âsârından ma’duddur. Hoca Sa’dü’d-Dîn Efendi Murâd-ı Sâlis ve Mehmed-i Sâlis devirlerinde orduyu ve sarayı büyük bir nüfûz ile idâre etmiştir. Osmanlı Şeyhülislâmları içinde ilm ü fazliyle mümtâz olanlardandır. Kabri Ebû Eyyûbü’l-Ensârî civârmdadır.

(Devamı var)