Kültürsanatedebiyat

Ninni Dedim UYUSUN Allah Dedim BÜYÜSÜN

Dr. Şerife Nihal ZEYBEK

DÜNYAYA gözlerini yeni açmış, her şeyden habersiz olduğunu sandığımız bir insan yavrusu bile aslında pek çok şeyin farkındadır. Her şeyden önce o küçücük bebek, annesinden haberdardır. Annesinin dokunuşunu, kokusunu, sesini tanır ve bunlar vesilesiyle kendini güvende hisseder. Anne ile bebek arasında görünmeyen lakin güçlü olarak hissedilen bu bağ, Allah’ın büyük bir lütfudur. Bebek, hayatı annesi ile tanır; hatta bebeğin hayatı sadece annesinden ibarettir desek yanlış olmaz. Minik bir bebek, yaşamın pek çok alanıyla olduğu gibi sanat ile de annesi vesilesiyle, henüz ana kucağındayken tanışır. Sevgi dolu ve ahenkli bir sesle söylenen ninnilerle huzur bulur, uykuya dalar. Bu huzurlu anlar evvela çocuğun ileriki hayatının şekillenmesinde önemli yere sahip olan güven duygusunun kazanılması için elzemdir. Akabinde ise müzik zevkinin ve kelime hazinesinin temelinin atılması açısından önemlidir. Çünkü bebek, ilk müzik deneyiminin yanı sıra dinî ve ahlâkî duyarlılığını da annesinin ninnileri sayesinde edinir. Sözlü halk edebiyatı ürünü olan bu eserler, duygusal ve sanatsal alanların yanı sıra metin içerikleri açısından da son derece önemlidir. Ninniler bilinçaltına kaydedilmekte, böylece zihinde değerlerle ilgili davranış kalıpları ve şemalar oluşmaktadır. Bilinçaltına yerleşen bu tohumlar zamanı gelince filizlenip, boy atar ve kişiliğin şekillenmesinde önemli rol oynar.
Anneler çoğu kez hayır dua ederler evlatları için ninnilerde. Kimi zaman ise içlerini döküp dertleşirler yavrularıyla. Bebek, hayatı annesinin söylediği ninnilerden öğrenir; o nedenle ninniler üzerinde düşünmek ve daha kapsamlı bilgi sahibi olmak gerekir. Bu amaçla Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk İslam Edebiyatı anabilim dalında görev yapan Yrd. Doç. Dr. Ayşe Farsakoğlu Eroğlu ile bir söyleşi gerçekleştirdik.
Ayşe Hanım, sizin ninniler üzerine ‘Türk Ninnilerinde İslâmî Motifler’ adlı bir akademik çalışmanız (yüksek lisans tezi) bulunuyor. Bu konuda yaptığınız araştırmaya göre ninnilerin en önemli özellikleri nelerdir?
Dünya çapında düşünüldüğünde ninnilerin en önemli özelliklerinden biri neredeyse bütün milletlerde var olmasıdır. Ninnilerin bir diğer dikkat çekici özelliği ise görünüşte anneler tarafından bebeği uyutmak için, hakikatte ise manevi olarak uyandırmak için kullanılmalarıdır. Şöyle ki, anneler ninnilerde bebekleriyle hemen her şeyi paylaşırken, bir taraftan da onlara dini ve milli değerleri, tarihi hadiseleri anlatmış, böylece yavrularının gönül gözlerini ve zihinlerini uyanık tutmak istemişlerdir. Bu neredeyse bütün milletlerde böyledir. Kanaatimizce ninnilerin en önemli özellikleri bunlardır.
Ninniler hayatın neresinde yer alır ve bebek için nasıl bir işlevi vardır?
Ninniler fonksiyonları bakımından hayatın merkezindedirler, muhtevaları bakımından ise hayatı kuşatmışlardır. İzah etmek gerekirse, birey hayata başlarken ilk ninnisini büyük bir kutlamayla dinler, devamında ise uyutulurken veya sevilirken gibi farklı zaman dilimlerinde ninni onun hayatının tatlı başlangıçlarının ritmi olur ve anne ninnilerde bebeğinden hiçbir şeyi saklamaz. Bu sebepten ninniler, konularıyla hayatı anlatır ve onu kuşatır. Bebekler ilk müzik zevklerini, kelime hazinelerini, hayatla ilgili ilk bilgilerini annelerinin şefkatli sesiyle terennüm ettiği ninnilerle oluştururlar.
Ninniler bize ne anlatır ve ninnilerde ağırlıklı olarak hangi konular işlenir?
Ninniler bize dünya ve ahiret hayatına dair her husustan bahsetmeye çalışır. Ninnilerde annelerin dünyası vardır. Sevinçleri, dilekleri, üzüntüleri, korkuları, inançları, dertleri, teşekkürleri, şikâyetleri, duaları, adakları gibi konulardır bunlar. Bebekleri, annelerin sırdaşlarıdır, dert ortaklarıdır. Kimselere diyemediklerini onlarla paylaşırlar. Biz biliyoruz ki insan hayatındaki en iyi sırdaşlar bebekler ve kitaplardır. Çünkü onlar, sırrınızı kimseyle paylaşmazlar.
Yaşamda ninni diye bir şey olmasaydı ne olurdu?
Ninniler olmasaydı anneler yine benzer bir yol bulurlardı evlatlarıyla hayatı paylaşmak için diye düşünüyorum. Ninniler sadece bebeklerle alakalı olarak değerlendirilmemelidir. Zira ninnilerin bir de anneye bakan yönü vardır. Anne bir yandan söylediği ninnilerle evladını hayata hazırlarken bir yandan da tabiri caizse kendisine terapi yapmaktadır. Söylediği ninni sayesinde anne de aynı bebeği gibi huzur bulur. Bu bakımdan ninni, anne için de bebek için de hayati önem taşıyor diyebiliriz.
Siz aynı zamanda bir annesiniz. Bu nedenle ninniler akademik alanın yanı sıra günlük hayatınızda da yer alıyor. Sizin en sevdiğiniz ninni hangisidir?
İçlerinden sadece birini seçmek o kadar zor ki. Her biri ayrı güzel bence ninnilerin. Ancak benim çocukluğumda dinlediğim, şimdilerde ise bebeklerime sıkça söylediğim bazı ninniler var elbette.
Hoşunuza giden birkaç ninniyi bizimle paylaşır mısınız?

Hu hu illallah
İllallahlar özüme
Uyku gelsin gözüne
Benim minik kuzuma

Sen uykular ver Allah
Hu hu illallah
Lailahe illallah
Muhammed Rasulüllah

Neni dedim uyusun
Allah dedim büyüsün
Tıpış tıpış yürüsün
Neni yavrum neni

Balan gelir ellerden
Başına saçıp güllerden
Allah sen balamı sakla
Yahşi yaman dillerden

Hu hu hu gele
Çeşmelerden su gele
Okur yazar inşallah
Âlim olur inşallah